ABD Temsilciler Meclisi, Ulusal Savunma Yetkilendirme yasası olarak bilinen ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) bütçesine ilişkin yasa tasarısını 66'ya karşı 351 oyla kabul etti. Tasarıda, Türkiye'ye F-35 satışının askıya alınması da öngörülüyor.
Tasarı, 2019 mali yılı için Pentagon’a 639.5 milyar doları temel bütçe, 69 milyar doları Denizaşırı Muhtemel Operasyonlar, 700 milyon doları da savunma amaçlı olmayan programlar için olmak üzere toplam 709.2 milyar dolar harcama yetkisi veriyor.
Tasarının Temsilciler Meclisi versiyonunda, Savunma Bakanı'ndan Türkiye ile ilişkilerin durumu hakkında bir rapor hazırlaması ve bu rapor hazırlanana kadar F-35 savaş uçaklarının satışının askıya alınması öngörülüyor.
BBC Türkçe'nin haberine göre tasarısının Senato versiyonu da yasalaşma yolunda ilk aşamayı geçti. Senato Silahlı Hizmetler Komitesi de kendi versiyonunu kabul etti ve bu versiyonda Türkiye'nin F-35 programından çıkarılması talep edildi. Tasarının bu versiyonu Komite'nin ardından Senato'da oylanacak.
Tasarının 'ABD'nin Türkiye Cumhuriyeti İle İlişkilerinin Durumu Hakkında Rapor' başlıklı kısmında beş madde sıralandı:
- ABD-Türkiye Cumhuriyeti ilişkileri, son bir yıl içerisinde Türk hükümetinin attığı provokatif eylemler nedeniyle giderek gerilimli bir hal almıştır. Türk hükümetinin Rusya Federasyonu'ndan S-400 hava ve füze savunma sistemlerini satın alma ihtimali, ilişkilerde tansiyonun yükselmesine neden olmuştur.
- Bu adımlar, ABD ile Türkiye arasında ortak silah geliştirme çalışmalarını olumsuz etkileme olasılığı taşımaktadır.
- Bu eylemler, NATO'nun ortak askeri yapılanma ve bilgi paylaşımına dair birlikte operasyon yapabilme yeteneği üzerindeki mevcut sıkıntıları daha da kötüleştirebilir.
- Bu eylemlerin ABD ile Türkiye arasında yürürlükte olan ikili anlaşmalar üzerinde de etkisi olabilir.
60 GÜN İÇİNDE RAPORUN SUNULMASI İSTENİYOR
Tasarıda, bu gelişmeler ışığında ABD Savunma Bakanı'nın Dışişleri Bakanı ile istişare ederek, ABD ile Türkiye ilişkilerinin durumuna dair ilgili Kongre komitelerine bir rapor sunması isteniyor. Bu raporun tasarının yasalaşmasından en geç 60 gün içinde sunulması gerekiyor.
Tasarıda raporda yer alması talep edilen konular şöyle sıralandı:
- ABD'nin İncirlik Hava Üssü ve diğer yerlerdeki askeri faaliyetler de dahil olmak üzere Türkiye'deki askeri ve diplomatik varlığına dair değerlendirme,
- Türkiye'nin S-400 hava savunma sistemlerini satın alma sürecinin, bunun ABD-Türkiye ikili ilişkilerine potansiyel etkileri ve aynı zamanda F-35, Patriot füze savunma sistemi, CH-47 Chinook helikopter, AH-1 Atak helikopteri, H-60 Black Hawk ve F-16 gibi diğer Türkiye ile ortak kullanılan ABD silah sistemleri ve platformları üzerindeki etkilerine dair inceleme,
- Türk hükümeti tarafından satın alınabilecek olan diğer hava ve füze savunma sistemlerinin tespit edilmesi.
'RAPOR SUNULANA KADAR ASKERİ MALZEME TESLİMATI ASKIYA ALINMALI'
Tasarıda, bu rapor sunulana kadar, Türkiye'ye büyük askeri malzeme teslimatının askıya alınması öngörülüyor. Büyük askeri malzeme ifadesinin F-35 savaş uçaklarını da kapsadığı belirtiliyor.
Türkiye, F-35 programının hem tedarikçi ortağı hem de alıcısı. Uçağın bazı parçaları Türkiye'de üretilirken, şu ana kadar da Hava Kuvvetleri tarafından kullanılmak üzere 116 adet uçak sipariş edildi. İlk teslimatın 21 Haziran'da yapılması öngörülüyor. Bu uçakların toplam alım maliyetinin 25 milyar dolar olacağı açıklandı.
SENATO KOMİTESİ'NDEKİ VERSİYONDA S-400'E KARŞILIK YAPTIRIM TALEBİ
Senato Silahlı Hizmetler Komitesi de NDAA tasarısını kabul etti. Komite'de kabul edilen versiyonda da Türkiye'nin Rusya'dan S-400 füze savunma sistemi satın alması halinde, Başkan'ın yaptırım uygulamaya sokması isteniyor.
Ayrıca, Komite'deki görüşmeler sırasında Demokrat Senatör Jeanne Shaheen ve Cumhuriyetçi Senatör Thom Tillis tarafından sunulan değişiklik önergesinde de Savunma Bakanı'ndan Türkiye'nin F-35 programından çıkarılması için bir plan hazırlayarak, Kongre'ye sunması isteniyor.
SENATÖR TİLLS: ÖNERGE, PAPAZ BRUNSON'UN TÜRKİYE'DE TUTUKLU OLMASINA VE S-400'LERE BİR TEPKİ
Önergede, bu planda programın diğer ortakları üzerinde yaratacağı etkinin azaltılması için Türkiye'nin programdan çıkarılmasına dair bir takvim oluşturulması ve aynı zamanda Türkiye'ye F-35 teslimatının engellenmesine yönelik atılacak adımları içermesi gerektiği belirtildi. Önerge, Komite'de kabul edildi. Senatör Tillis, bu değişiklik önergesinin ABD'li Pastör Andrew Brunson'ın Türkiye'de tutuklu olmasına ve Türkiye'nin S-400 füze savunma sistemi satın alma planlarına bir tepki olarak hazırlandığını söyledi.
TASARININ YASALAŞMASI AYLAR SÜREBİLİR
NDAA'in yasalaşarak yürürlüğe girmesi için yasama sürecinin tamamlanması gerekiyor. Tasarı hem Temsilciler Meclisi'nde hem de Senato'da ayrı taslaklar halinde görüşülüp kabul edilecek. Temsilciler Meclisi, tasarıyı kabul etti. Şimdi Senato'da Komite'den geçen versiyon üzerindeki görüşmeler başlayacak. Daha sonra her iki yasama organından temsilcilerin bir araya gelerek, ortak bir metin üzerinde uzlaşma sağlaması gerekiyor. Bunun sağlanmasının ardından ABD Başkanı Donald Trump'ın onayına sunulacak ve yasalaşmış olacak. NDAA'in yasalaşma sürecinin aylarca sürmesi bekleniyor.
Tasarının yürürlüğe giren nihai halinde Türkiye ile ilgili bir düzenlemeye yer verilip verilmeyeceği henüz bilinmiyor.
IŞİD OPERASYONLARI İÇİN 1.4 MİLYAR DOLAR AYRILDI
Öte yandan tasarıda, IŞİD ile mücadele kapsamında Irak eğit-donat programı için 850 milyon dolar ayrılırken Suriye için 300 milyon dolar ayrıldı. Tasarının aynıkısmında 'Diğer' başlığı atında ise 250 milyon dolar ayrıldığı görüldü. IŞİD’in elindeki toprakların neredeyse tamamı alındığı halde ABD’nin IŞİD ile mücadele kapsamında Irak ve Suriye’ye 1 milyar 400 milyon dolarlık bir fon ayırması dikkat çekti.
Pentagon’un Şubat ayında yayınladığı bütçe talebinde 'Diğer' başlığı altındaki 250 milyon doların sınır güvenliği için ayrıldığı ifade ediliyordu. Bu miktar, ABD’nin Suriye’de YPG'ye sınır birlikleri kurmak üzere ayırdığı şeklinde yorumlanmıştı. Pentagon ise bu fonun Suriye’nin Irak ve Ürdün sınırı başta olmak üzere genel sınır güvenliği masrafları için harcanmasının planlandığını öne sürmüştü.
EĞİT DONAT FONUNA SINIRLAMA: DSG İLE İŞBİRLİĞİNE BAKILACAK
Savunma bütçesi yasa tasarısında dikkat çeken bir diğer detay ise Suriye’deki gruplara sağlanacak olan eğit-donat fonuna yönelik sınırlama oldu. Tasarıda, ABD yönetiminin Kongre'ye Suriye’deki faaliyetlerle ilgili kapsamlı bir rapor sunana kadar Suriye’deki eğit-donat programı için ayrılan fonun verilmemesişartı dikkat çekiyor. Tasarı, söz konusu raporda 'bu yardımı alan güçlerin, geçmişleri, bağlantıları ve Demokratik Suriye Güçleri (DSG) ile iş birliği yapma geçmişleri dahil durumunun değerlendirilmesini' öngörüyor. İstenen raporda, Suriye’de eğit-donat programı fonundan faydalanacak grupların DSG ile iş birliğinin değerlendirilmesinin talep edilmesi dikkat çekti.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü: Karşılık vermek mecburiyetinde kalırız
Konu hakkında açıklamalarda bulunan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy, şunları söyledi:
"ABD'li bazı senatörler F-35'lerin ülkemize transferini engellemek için bir yasa teklifi sundu. Bu, S-400 kararından vazgeçmemize ve rahip Brunson'un serbest bırakılmasına bağlanıyor. Ancak bunlar farklı konular; elma ve armutları aynı sepete koymamak gerekiyor."
'HERKES YÜKÜMLÜLÜKLERİNİ YERİNE GETİRMELİ'
Türkiye'nin F-35 projesi kapsamında üzerine düşen yükümlülükleri yerine getirdiğini vurgulayan Aksoy, "Bu aynı zamanda çok uluslu bir program. Sözleşme gereği herkesin yükümlülüklerini yerine getirmesini bekliyoruz. Sayın bakanın söylediği gibi, böyle adımlar olması halinde biz de karşılık vermeye mecbur kalırız" dedi.
'HAVA SAVUNMA SİSTEMİNİ KISA SÜREDE TEDARİK ETMEK ZORUNDAYIZ'
Türkiye'nin savunma ihtiyaçlarını karşılamak için Rusya'dan S-400 füze savunma sistemleri satın almak üzere anlaşma imzaladığını hatırlatan Aksoy, "Kısa dönemde hava savunma sistemimizi bir yerden tedarik etmek zorundayız. Ama orta ve uzun vadede mesela Patriot sistemleri için de ABD ile görüşmeler devam ediyor" diye konuştu.
ABD HEYETİ TÜRKİYE'DE
Ayrıca Aksoy, ABD'den bir heyetin Türkiye'de Menbiç konusunda bugün görüşmelerde bulunduğunu bildirdi. Aksoy, şunları söyledi:
"Suriye çalışma grubunun ilk toplantısı martta Washington'da yapılmıştı. Bu toplantının ikincisi bugün düzenleniyor. Bu kapsamda ABD heyetini Türkiye'de ağırlıyoruz. Daha sonra bakanımız 5 Haziran'da Washington'ı ziyaret edecek. Menbiç yol haritası ve ikili ilişkiler konusunda görüşmelerde bulunacak."
Türkiye ve ABD arasında ABD'nin önceki dışişleri bakanı Rex Tillerson'ın Şubat ayında Türkiye'ye gerçekleştirdiği ziyarette iki ülke arasındaki sorunlu konulara ilişkin çalışma grupları oluşturulması kararı verilmişti.
