Suriye’deki tarihi gelişmeler Ankara’nın siyasi gündemine damgasını vurdu. Heyet Tahrir el-Şam (HTŞ) ve muhalif güçlerin Şam’ı ele geçirmesi ve 61 yıllık Esad rejiminin devrilmesinin ardından, Türkiye’nin başkentinde ana gündem maddesi Suriye.
Sınır kapılarında Suriyelilerin geri dönüş hareketliliğinin başlaması, Suriye'nin yeniden yapılandırılması ve Türkiye’de yaşayan yaklaşık 4 milyon Suriyelinin geleceği, Ankara’daki siyasi kulislerin ve Meclis’teki tartışmaların merkezine oturdu.
Erdoğan: “Suriye’nin bölünmesine izin veremeyiz”
AK Parti Geliştirilmiş İl Başkanları Toplantısı’nda konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Suriye’nin toprak bütünlüğüne vurgu yaparak, “Suriye tüm inanç ve etnik kesimleriyle Suriyelilerindir,” dedi.
Türkiye’de yaşayan Suriyelilerin geri dönüşleriyle ilgili gereken kolaylığı sağlayacaklarını belirten Erdoğan, “Ülkemizdeki Suriyeli muhacirlerden evlerine dönme hazırlıkları yapanların, gittikleri yerlerde de hep yanlarında olacağız. Gönüllü, güvenli, onurlu ve düzenli geri dönüşler için gereken kolaylığı sağlayacağız” dedi.
Erdoğan, “Suriye’nin bir kez daha topraklarının bölünmesine izin veremeyiz. Evlerine yeniden dönmelerine yönelik hiçbir kışkırtmayı kabul edemeyiz. Birilerinin sırtlarını dayadıkları güçlerden aldıkları cesaretle bölgeyi ateşe vermesine seyirci kalmayacağız” diye konuştu.
Göçmen politikasına da değinen Erdoğan, “Türkiye’nin insanlığa örnek misafirperverliğini birkaç vicdan yoksunu faşistin lekelemesine izin vermeyiz” diyerek muhalefete tepki gösterdi.
Erdoğan, “DEAŞ, PKK ve PYD gibi terör örgütlerinin başı en kısa sürede ezilecek ve böylece Suriye’nin toprak bütünlüğü güçlendirilecek,” dedi.
Geri dönüşler arttı
İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’ndeki Kabine Toplantısı sonrasında yaptığı açıklamada, “Geçici koruma altındaki Suriyelilerde bir heyecan, coşku var. Suriye’deki son duruma bakıyorlar” dedi.
Yerlikaya, günlük geri dönüş kapasitesinin 3 binden 15-20 bin kişiye çıkarıldığını duyurdu.
Yerlikaya şu ifadeleri kullandı:
“Çarşamba günü Suriyeli STK’lar ve Suriyelilere destek olan STK’lar ile görüşeceğiz. 2024 yılında ortalama aylık 11 bin civarında gönüllü, güvenli ve onurlu geri dönüşler oluyordu. Günlük 300-350 civarında dönüş vardı. Bugün bir hareketlilik başladı. Bu sayı 1,5-2 katına çıktı, öğlene kadar. Bizim sınır kapılarımızda gönüllü, güvenli ve onurlu geri dönüşler için günlük kapasitemiz 3 bin civarındaydı. Günlük 350-400 kişi geçtiği için bu kapasite yeterliydi. Ancak geçiş sayıları artabileceği için bunu şimdi 15-20 bin kapasiteye çıkarttık.”
İktidar kanadında, Suriyelilerin geri dönüş oranının yüzde 50-60’a ulaşacağı tahmin edilirken, bazı AKP milletvekilleri geri dönüşlerin sınır illerinde ekonomiyi canlandıracağını ve Suriye’nin yeniden inşasında Türk müteahhitlerin önemli roller üstleneceğini belirtiyor.
Muhalefet cephesinde ise rakamlar daha düşük öngörülüyor. CHP’li bir parti yöneticisi “500 bin Suriyeli dönerse başarı sayarım” derken, Saadet Partili bir milletvekili geri dönüş oranının yüzde 10-20 arasında kalacağını savunuyor. Milletvekili, Türkiye’de doğan ve büyüyen Suriyeli gençlerin entegrasyon sürecine girdiğine dikkat çekiyor.
TBMM’de Suriye Tartışmaları
Suriye, TBMM bütçe görüşmelerinin de ana gündem maddesiydi.
Bütçe açılış konuşmasını yapan TBMM Başkanı Numan kurtulmuş, “Türkiye, Suriye’de oluşacak yeni yönetimle her türlü iş birliğini gerçekleştirmek ve bu uğurda Türkiye’de, Lübnan’da, Ürdün’de bulunan mültecilerin güvenli ve onurlu bir şekilde geri dönüşünün sağlanması için üzerine düşen sorumluluğu yerine getirecektir,” dedi.
TBMM olarak en büyük beklentilerinin Suriye’nin daha fazla acılar yaşamamasını, bütünleşik Suriye olarak Suriye’nin demokrat sisteminin inşa edilmesi olduğunu ifade eden Kurtulmuş, Suriye’deki yeni dönemin Suriyelilere hayırlı olmasını diledi.
Kurtulmuş “Suriyeli mültecilerin kendi memleketlerine dönmelerini arzu ederiz. Gönüllü geri dönüşlerinin engellenmesi için bazı terör gruplarının provokasyonlarına karşı dikkatli olunmalıdır” ifadesini kullandı.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz da Meclis kürsüsünden yaptığı konuşmada, Suriyelilerin ülkelerine “güvenli, onurlu ve gönüllü şekilde döneceklerini ve iki ülke arasında olumlu bir bağ oluşturacaklarını” söyledi.
Muhalefet cephesinden farklı sesler
CHP Genel Başkanı Özgür Özel, TBMM’deki bütçe görüşmelerinde yaptığı konuşmada Türkiye’nin “maceracılıktan uzak, barışçıl” bir politika izlemesi gerektiğini vurguladı. Özel ayrıca, Suriyelilerin dönüşü için kapsamlı bir “geri dönüş programı hazırlanması” önerisinde bulundu.
Bir gün önce de sosyal medya hesabından açıklamalarda bulunan Özel, “tüm suriyelileri temsil eden ninr geçiş hükümeti kurulması” gerektiğini belirterek CHP’nin Suriye’nin toprak bütünlüğünden yana olduğunu söyledi.
Özel, “bizim Suriye’ye dair önceliğimiz, yurttaşlarımızın güvenliği ve huzurudur. Yıllardır Türkiye’de çeşitli statülerle bulunan Suriyelilerin evlerine dönüşlerini mümkün kılabilecek kapsamlı bir program derhal ortaya konulmalıdır. Suriye’nin tüm dostlarını, Irak’ta ve Libya’daki hataların tekrarlanmaması adına, tüm Suriyelileri temsil edecek bir geçiş hükümetinin, ardından insan haklarına ve hukukun üstünlüğüne dayalı demokratik bir rejimin kurulmasına destek vermeye çağırıyoruz,” ifadelerini kullandı.
Özel, “Suriye’ye fetih politikalarından uzak bakılmalıdır. Trollerin akıl dışı heyecanı olabilir. Terörün ve şiddetin son bulması için çözüm üretilmelidir,” dedi.
Bahçeli’den DEM’e alkış
DEM Parti Eş Başkanı Tuncer Bakırhan, Meclis’teki bütçe görüşmelerinde “Bu Meclis bir çözüm ile anılmalı ve yüzünü başka yere çevirmeden Ankara çözümünü sunmalıdır” dedi. Bakırhan’ın konuşması, MHP Lideri Devlet Bahçeli tarafından alkışlarla karşılandı.
Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, DEM Parti’nin İmralı Cezaevi’nde tutuklu bulunan PKK lideri Abdullah Öcalan ile görüşmek için verdiği dilekçeyle ilgili, “Süreç devam ediyor. Uygun bir günün belirlenmesi için çalışmamız olacak. Size bildireceğiz” dedi. Tunç, gazetecilerin “Yakın bir zamanda mı” sorusuna ise yanıt vermedi.
Bakırhan, bu tarihin bütçe görüşmelerinin ardından olacağını düşündüklerini aktardı.
