Anayasa Mahkemesi (AYM), Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile işten çıkarılan eski 1 hastane personeli ve 4 öğretmene bankta oturma nedeniyle yaptıkları gerekçesiyle kesilen para cezasının iptaline hükmetti. AYM, kararında oturma eyleminin anayasal bir hak olduğuna dikkat çekti.
Malatya'da görev yaparken KHK ile kamu görevlerinden ihraç edilen öğretmenler Özkan Karataş, Umut Sertaç Ökdemir, Erdoğan Canpolat, Zülfükar Ejder Sütcü ve hastane personeli Cengiz Uğurlu yaptıkları oturma eylemleri sonucunda defalarca gözaltına alınmış ve 61 bin lira para cezası kesilmiş ve cezaların iptali istemini de yerel mahkemeler reddetmişti. Söz konusu cezaların iptali için Anayasa Mahkemesi'ne (AYM) başvuran kamu çalışanlarını haklı bulan AYM, toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme haklarının ihlal edildiğine karar verdi.
Anayasa Mahkemesi, KHK ile memuriyetten atılan kamu personellerinin Malatya’da belediye önünde trafiğe kapalı alanda bankta oturarak yaptıkları eylem nedeniyle para cezası kesilemeyeceğine oybirliğiyle karar verdi. AYM 5 eski kamu çalışanına uğradıkları manevi zarar nedeniyle 6’şar bin TL tazminat ödenmesine de hükmetti.
Gereğini yapması için Sulh Ceza hakimliğine gönderilen kararda, “Kamu otoriteleri üzerinde baskı oluşturmak ve sorunlarını kamuoyuna duyurmak amacıyla sadece bir bankta oturarak ve yaklaşık 70 gün boyunca barışçıl şekilde eylem yapmalarına demokratik bir toplumda katlanılmalıdır. Bu nedenle hakimliklerce verilen kararlarda adil bir denge kurulduğu söylenemez” denilmesi dikkat çekti.
NE OLMUŞTU?
Malatya’da öğretmenler Özkan Karataş, Umut Sertaç Ökdemir, Erdoğan Canpolat, Zülfükar Ejder Sütcü ile Devlet Hastanesi veri hazırlama işletmeni Cengiz Uğurlu 29 Ekim 2016 tarihinde yayımlanan 675 sayılı KHK ile kamu görevinden çıkarıldı. İşten çıkartılan eski kamu çalışanları, haksızlığa uğradıklarını belirterek bu durumu protesto etmek için 5 Ocak 2017’den itibaren Malatya Belediye binası önünde yer alana trafiğe kapalı alandaki bankta Haziran 2017’ye kadar oturma eylemi yaptı.
Eylemci 5 eski memurun Malatya 1. Sulh Ceza ve 2. Sulh Ceza Hakimliğine ayrı ayrı yaptıkları toplam 54 itiraz ise reddedildi. Hakimlik ret kararında; 21 Temmuz 2016’da yurt genelinde olağanüstü hâl ilan edildiği, valiliğin de genelge ile eylem ve etkinlikleri izine bağladığı, bu nedenle eylemcilere Kabahatler Kanunu uyarınca para cezası kesildiğini ifade etti. Bankta oturma eyleminin de Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu kapsamında “toplantı” sayılacağını savunan Malatya 1. Sulh Ceza Hakimliği, OHAL şartları içerisinde toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin izine bağlanabileceği, yasaklanabileceği kararını aldı. Sulh Ceza Hakimliği, AİHM’nin de toplantı için izin sistemi getirilmesini Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine aykırı olmadığına dair kararları bulunduğunu bildirdi.
Sulh ceza hakimliğinin idari para cezalarına itirazları, kesilen cezaların yasaya uygun olduğu gerekçesiyle reddetmesi üzerine eski memurlar Anayasa Mahkemesi’ne, “kişi hürriyeti ve güvenliği” ile toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme” haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle bireysel başvuru yaptılar. AYM, eylemci eski memurlar 100’denf azla kez gözaltına alındıklarını belirtmelerine karşın gazete kupürü dışında kanıt sunamadıkları için kişi hürriyetinin ihlali yönünden başvuruyu reddetti.
'TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ DÜZENLEME HAKKINA MÜDAHALE'
İlk 5 eylemcinin kendilerine 104 kez idari para cezası kesilerek gözaltına alındıklarını, bankta oturarak döviz açmanın “toplantı ve gösteri yürüyüşü” olarak değerlendirilemeyeceğini, eylem sürecinde hep aynı davranışı sergilemelerine rağmen bazı günler ceza kesildiğini bazen kesilmediğini yönündeki başvurularını da inceleyen AYM, oturma eylemi nedeniyle sonradan idari para cezası verilmesinin de toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına yönelik bir müdahale olduğunu bildirdi. Anayasa’nın 13. Maddesi uyarınca temel hak ve hürriyetlerin ancak yasalarla sınırlanmasının öngörüldüğünü vurgulayan AYM, toplantı ve gösteri yürüyüşleri için şu kararı aldı:
“Başvuruculara uygulanan idari para cezaları da olağanüstü hâl sürecinde öngörülen izin şartının yerine getirilmemiş olması sebebine dayandırıldığından söz konusu cezaların Anayasa’nın 34. Maddesinin 1. fıkrasında yer alan ‘toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenlemesinin izin şartına bağlanamayacağı’ güvencesine aykırılık teşkil ettiği açıktır.”
