Sağlık Bakanlığı, mesleğini muayenehanesinde serbest yürüten hekimlerin, hastalarına ait kişisel bilgileri Muayene Bilgi Yönetim Sistemi’ne (MBYS) girmeleri için yönetmelik yayımlamıştı. Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve Türkiye Psikiyatri Derneği’nin (TPD) özel hayatın gizliliğini ihlal ettiği gerekçesiyle açtığı davadan yürütmeyi durdurma kararı çıktı. Sağlık Bakanlığı uygulamaya dair savunma yaparken, Danıştay’ın daha önce hukuka aykırı bularak iptal ettiği yönetmelik maddesini hukuki gerekçe olarak sundu. Maddenin, Sağlık Bakanlığı’nın Kişisel Verileri Koruma Kurulu’ndan görüş alınmadan uygulamaya koyulması sebebiyle iptal edildiği ortaya çıktı.
Sağlık Bakanlığı, 81 ilin valiliğine 12 Mart 2021 tarihinde gönderdiği yazıyla, mesleğini muayenehanesinde serbest yürüten hekimlerin, hastalarına ait kişisel sağlık bilgilerini Muayene Bilgi Yönetim Sistemi’ne (MBYS) girmelerini istemişti. Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve Türkiye Psikiyatri Derneği’nin (TPD) hasta mahremiyetini ihlal ettiği gerekçesiyle açtığı davadan yürütmeyi durdurma kararı çıktı. Danıştay 10. Dairesi’nin oybirliği ile aldığı kararda “Sağlık verilerinin ne kadarının, hangi süreyle, kimler tarafından işleneceğinin hukuken belirli olmadığı, ileri sürülen amacın gerçekleştirilmesi için gerekli olan alanla sınırlı kalıp kalmadığının, ölçülü olup olmadığının anlaşılamadığını, bu yönüyle belirli, açık ve anlaşılır olmayan düzenlemede hukuka uyarlık bulunmadığı” açıklandı.
Sağlık Bakanlığı’na hatırlatma
Danıştay, Bakanlığın uygulamasını savunurken hukuki dayanaklar arasında gösterdiği, Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmeliğin 27/8 Maddesinin daha önce Danıştay tarafından iptal edildiğini de hatırlattı. Söz konusu madde, özel sağlık kuruluşlarına hasta bilgilerini merkezi veri sistemine aktarma zorunluluğu getiriyor aksi halde hekimlere yaptırım uygulanıyordu. Danıştay, verdiği kararda, iptal edilen yönetmeliğin uygulanması sebebiyle de hukuka aykırılık olduğunu kaydetti. Türkiye Psikiyatri Derneği hekimleri kararı, “İdarenin işlemlerinde hukuka uygun davranma ve yargı kararlarını uygulama yükümlülüğü bulunduğunu belirtir, bundan sonraki iş ve işlemlerin demokratik hukuk devletinin gereklerine uygun şekilde tesis edilmesi gerektiğini Sağlık Bakanlığı’na önemle hatırlatırız” sözleriyle değerlendirdi.
“Bireyler damgalanabilir”
Hekimlerin dava açma gerekçelerine ilişkin bazı detaylar şöyle:
“… özel hayatın gizliliği hakkına, yaşam hakkının gerçekleştirilmesi ve hekimlerin sır saklama yükümlülüğüne müdahale oluşturduğu, iç hukukta uygun güvenceler sağlanmadıkça, sağlık veya cinsel yaşamla ilgili kişisel nitelikteki verilerin otomatik bilgi işlemine tabi tutulamayacağı… özellikle psikolojik, genetik ve fiziksel tıbbi durumlar ile cinsel yaşam, yönelim ve bilgilerin aleni hale gelmesinin bireyin damgalanması, ayrımcılığa uğraması sonucunu doğurabildiği bilindiğinden bunlar için özel bir koruma sağlandığı, bu korumanın kaldırılmasının kişilerin tedaviye ulaşamamalarına neden olduğu, sağlık verilerinin korunmasının hekim-hasta ilişkisi ve hekimlerin sır saklama yükümlülüğü ile de yakından ilgili olduğu…”
“Verileri kamu sağlığı için topluyorum”
Sağlık Bakanlığı, savunmasında, uygulamaya Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Eylem Planı’nı gerekçe gösterdi. Kişisel verileri kamu sağlığını korumak için toplandığını söyleyen Bakanlık savunmasından bazı detaylar şöyle:
“…‘kamu sağlığının korunması, koruyucu hekimlik, tıbbi teşhis, tedavi ve bakım hizmetlerinin yürütülmesi, sağlık hizmetleri ile finansmanının yönetimi ve planlanması’ amaçlarıyla, ilgili kişilerin açık rızası olmaksızın, sır saklama yükümlülüğü altında bulunan kişiler veya yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından işlenebileceğinin düzenlendiği… 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun 6. maddesinin üçüncü fıkrasında, sağlık ve cinsel hayata ilişkin kişisel verilerin hangi hallerde ilgilinin açık rızası aranmaksızın işlenebileceğinin belirtildiği…”
“Verilerin işlenmesi amaç için gerekli olanla sınırlı kalacak mı?”
Danıştay’ın, uygulamanın kişisel verilerin saklanması ve paylaşımına ilişkin yürürlükteki mevzuata ve uluslararası sözleşmelere aykırı olduğu, amacın meşru olduğuna fakat uygulamanın hasta ve hekim mağduriyetine sebebiyet vereceğine karar verdiği açıklamadan bazı detaylar şöyle:
“…Ancak, verilerin işlenmesinin bu meşru amaçla bağlantılı olarak sınırlı ve ölçülü olması gerekir… dava konusu düzenlemeden, verinin işlenmesi amacın gerçekleştirilmesi için gerekli olanla sınırlı kalınıp kalınmadığı, düzenlemenin ölçülü olup olmadığı anlaşılamamaktadır. Bu yönüyle belirli, açık ve anlaşılır olmayan düzenlemede hukuka uyarlık bulunmamaktadır. Açıklanan nedenlerle, dava konusu düzenlemede hukuka uyarlık bulunmadığı, bu haliyle uygulanması halinde telafisi güç veya imkansız zarara sebebiyet vereceği sonucuna ulaşılmıştır.”
