Ekonomide yeni kriz: Kapıdaki 'stagflasyon'

Covid-19 ile başlayan ve 2022’de de devam etmesine kesin gözüyle bakılan tedarik zinciri darboğazları ve enerji krizi, küresel ekonomiye dair yorum yapan onlarca uzmana göre yeni bir 'stagflasyon' (zayıf büyüme - yüksek enflasyon) dönemi kapıda.

Enflasyonda yön yukarı doğru besleniyor

Dünya gazetesinden Hilal Sarı'nın haberine göre; gıda fiyatlarında yıllık artışların yüzde 30’u bulduğu, petrol fiyatlarının yüzde 60’a yakın ralli yaparak tekrar gözünü 100 dolara diktiği, enerji darboğazının iyileşmeye yeni başlamış küresel ekonomiyi Çin gibi önemli tedarik zincirlerine ev sahipliği yapan ekonomilerde üretim aksamalarına neden olması, enflasyonda yönü yukarı doğru besleyecek ve belirsiz süreyle bizimle olmaya devam edecek unsurlar.

'Beklediğimiz kadar da geçici değil'

Son dönemde hem mali hem para politikasını yapan isimler darboğazlardan beslenmeye devam eden enflasyon konusunda - başlarda merkez bankalarının ağız birliği yapmışçasına 'geçici' demiş olsa da şimdilerde daha çok 'beklediğimiz kadar da geçici değil' söylemini tercih etmeye başladı.

'Bunun adı stagflasyon'

ABD’de eski başkan Trump’ın yeni başkan Joe Biden’ın ekonomideki performansını 'Bunun adı stagflasyon' diyerek eleştirmesi, stagflasyon endişelerini siyaset sahnesine de taşımaya başladı. Ekonomist ve analistlerin büyük bir kısmı ise tedarik ve enerji sorunlarının küresel olduğunu, gelişmiş dünyadaki para politikalarında sıkılaşmaya girilmesiyle, gelişmekte olan ekonomilerin çok zorlanacağını, enerji ithalatçısı ekonomilerin özellikle daha ağır etkilenebileceğini söylüyor.

'Enerji fiyatlarındaki ralli stagflasyon riskini getirdi'

G+ Economics Başekonomisti Lena Komileva: Enerji fiyatlarındaki ralli stagflasyon riskini getirdi. Güçlü büyüme ve ucuz finansmanın sonsuza dek dengede gidebileceğine ilişkin pembe senaryolar sarsılabilir. 70’lerdeki boyutta bir stagflasyon olmayabilir ancak yavaşlayan büyüme ve yükselen enflasyon hem yatırımcıları hem de politika yapıcıları endişelendirecek boyutlarda.

'Bu küresel bir sorun'

Berenberg ekonomisti Kallum Pickering: Bu küresel bir sorun. Tedarik sorunları 6 ila 12 ay daha devam ederse, istedikleri ürünler için parasını ödemeye razı tüketicilerle birlikte şu anda hafif bir esinti gibi gelen stagflasyon ağır bir kokuya dönüşecektir.

'Bu bir modern zaman stagflasyonu'

Principal Global Investors Başstratejisti Seema Shah: Enflasyon konusundaki söylemler kesinlikle değişti. Hala yaygın bir 'geçici' söylemi olsa da biz enflasyon baskılarının 2022’ye de kayacağını ve tüketici harcamalarını vurmaya başlayacağını öngörüyoruz. 1970’lerdeki gibi olmasa da bu bir modern zaman stagflasyonu.

Stagflasyon ucuz borçlananlar - özellikle de borç yükü yüksek gelişmekte olan ekonomiler için yıkıcı sorunlar yaratabilir. Eşitsizlik merkez bankalarının geldikleri politika çıkmazının ardında yatan nedendir. Reel faiz oranlarının tarihi ortalamalara yakın olması gerektiği görüşü yanlıştır. Zenginlerin gelirdeki payı neredeyse tüm dünyada artmıştır. Orta ve uzun vadede gelir eşitsizliği düşmediği sürece seküler bir duraklama dönemi geri gelecektir. Kısa vadede ise fiyat şoklarıyla görülecek stagflasyon merkez bankalarının çıkmazını daha da zorlaştıracaktır. 2020’nin istisnai politikalarının devam etmesine gerek yoktur.

'Gelişmekte olan ülkeler için felaket olur'

Financial Times yazarı Robert Armstrong: Eğer stagflasyon korkusu gelişmiş ülkelerde bile rahatsızlık veriyorsa, gelişmekte olan ülkeler için felaket olur. Gelişmiş ülkelerde sıkılaşma başladıkça gelişen ülke paraları zayıflar, enflasyon kötüleşir, sermaye akışları yavaşlar veya tersine döner. Gelişen piyasalar için en baskın finansal faktör ABD Merkez Bankası’dır. Enerji ithal eden Rusya ve Nijerya gibi ekonomiler için iyi haberler olsa da, Türkiye, Hindistan ve Çin gibi enerji ithalatçısı ekonomiler artan enerji fiyatlarıyla daha da baskılanacaktır.

'Stagflasyonların ortak noktası: Enerji fiyatlarındaki yükseliş'

Morgan Stanley Başstratejisti Andrew Sheets: Stagflasyon 1970’lerdekinden çok farklı çünkü varlıklardaki hareket bugün o zamankinden çok farklı. Büyümeler güçlü seyrediyor. Enflasyon beklentileri de hazirandan bu yana çok farklılaşmadı. Ama tüm stagflasyon dönemlerinin ortak bir noktası var: enerji fiyatlarındaki yükseliş. Bu yüzden de en iyi hedge aracının enerjide olacağını düşünüyoruz. Bazı merkez bankalarının faiz artırımına başlamış olması da küresel yatırımcılara yeni getiri fırsatları doğuracaktır.

Bridgewater Associates Baş Yatırım Stratejisti Bob Prince: Fed’in enflasyon geçici söylemi muhtemelen haksız çıkacak. Merkez bankaları ekonomik iyileşmeyi yavaşlatmadan enflasyonla mücadele etmeye çalışacak - hem de enerji fiyatlarının tüm piyasaları olumsuz etkilediği bir dönemde. Eğer enflasyon devam ederse Fed çok küçük bir sıkılaşma kutusuna sıkışır çünkü para arzına bağlı bu enflasyonu ancak çok sıkılaşırsanız düşürebilirsiniz. Bu da finansal piyasaları vurur - ki bunu yapmak istemeyeceklerdir. Siz iki şeytan arasında seçim yapacak olsanız hangisini seçerdiniz? Bence enflasyonu seçerdiniz zaten çok kontrol edemiyorsunuz.”