ABD Başkanı Joe Biden’ın Gazze Şeridi’nde ateşkes girişimi, Mısır temasları, Katar’ın çağrıları ve İsrail’in bölünmüşlüğü arasında birçok düzeyde olumlu tepki topladı ve Hamas’tan ilk tepkiyi aldı.
Eski bir Mısırlı diplomat ve biri Katarlı diğeri ABD’li iki siyasi analiste göre ateşkes müzakereleri ‘yeni bir tökezleme’ korkusuyla ‘belirsizlik ve koşullu iyimserlik’ içinde. Uzmanlar, İsrail’in kabul etmesi halinde Kurban Bayramı’ndan (16 Haziran) önce Gazze Şeridi’nde bir ateşkese varılmasının ‘olası bir ihtimal’ olduğunu, ancak Tel Aviv’in mevcut ayrışma durumunun bir ‘çıkmaza’ yol açacağını düşünüyor.
Agresif girişimler
İspanyol mevkidaşı Jose Manuel Albares ile dün Madrid’de bir basın toplantısı düzenleyen Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri, savaşın devam etmesi halinde bölgenin ‘kaosa’ maruz kalacağı uyarısında bulundu. ‘Gazze Şeridi’ndeki mevcut ateşkes önerisinin kabul edilmeye değer olduğunu’ vurgulayan Mısır Dışişleri Bakanı, Hamas’ın Biden’ın önerisini memnuniyetle karşıladığını ifade etti. Şukri, “Şimdi İsrail’in yanıtını bekliyoruz” dedi.
Mısır Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre bu görüşmeden önce ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile Gazze’de ateşkes çabalarına odaklanan bir telefon görüşmesi yapıldı. Mısırlı üst düzey bir kaynak Kahire el-İhbariyye televizyon kanalına yaptığı açıklamada, “Mısır Gazze’de ateşkes için bir anlaşmaya varmak üzere tüm taraflarla temaslarını sürdürüyor” dedi.
Şarku’l Avsat’ın İsrail Yayın Kurumu’ndan aktardığına göre İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu dün, “Esirleri kurtarmak için savaşı 42 günlüğüne durdurabiliriz ama mutlak zaferden vazgeçmeyeceğiz. Takas anlaşması önerisi, Biden’ın açıklamadığı başka ayrıntılar da içeriyor” ifadelerini kullandı.
İsrail medyası ayrıca Netanyahu’nun, ABD’nin Gazze Şeridi’ndeki savaşı sona erdirmek için desteklediği planın sınırlı sayıda esirin serbest bırakılmasını içeren ilk aşamasının ‘sonraki aşamaların tüm koşulları üzerinde anlaşmaya varılmadan uygulanabileceğini’ söylediğini aktararak İsrail’in kısmi bir anlaşma istediğini öne sürdü.
İsrail’in muhalefet lideri Yair Lapid dün yaptığı açıklamada, Biden’ın önerisini desteklediğini belirtti. “Hükümet yeni anlaşma önerisini onaylamalı ve son detayları belirlemek üzere Kahire’ye bir heyet göndermeli” diyen Lapid, geri adım atmanın ‘ABD ve arabulucu ülkelerle (Mısır ve Katar) güven krizine neden olacağı’ uyarısında bulundu.
Ülkesi Gazze ateşkes görüşmelerinde arabulucu olan Biden, Cuma günü İsrail’in Gazze’deki savaşı sona erdirmek için üç aşamalı bir öneri sunduğunu açıkladı. Biden, Washington’un Katar aracılığıyla öneriyi sunduğu Hamas’a anlaşmayı kabul etmesi çağrısında bulunarak, ‘Gazze savaşının sona ermesinin zamanının geldiğini’ vurguladı.
Teklifin ilk aşaması ateşkes, bazı esirlerin serbest bırakılması ve İsrail’in sınırlı geri çekilmesini, ikinci aşama ise tüm esirlerin serbest bırakılması ve İsrail’in tamamen çekilmesini, üçüncü ve son aşama da yeniden inşa ve ölen esirlerin cesetlerinin teslim edilmesini içeriyor.
Hamas, ‘Biden’ın önerisine olumlu baktığını’ söylerken, üç arabulucu tarafından iki tarafı bir anlaşma yapmaya çağıran ortak bir açıklama yayınlandı.
Mısır mayıs ayında, Kahire’de birbirini izleyen toplantılarda üç aşamada tartışılan bir öneri sundu. Aralık ateşkesinden sonra Gazze Şeridi’nde ikinci bir ateşkese varmaya çok yakındı, ancak İsrail buna itiraz etti ve 7 Mayıs’ta, Mısır’ın reddettiği ve Tel Aviv ile halen devam eden gerginliğin ortasında Refah Sınır Kapısı’nın Filistin tarafını kontrol ettiğini açıkladı.
Belirsiz durum
Mısır eski Dışişleri Bakan Yardımcısı Hüseyin Haridi Şarku’l Avsat’a verdiği demeçte, genel olarak durumun ‘belirsiz ve muğlak’ olduğunu belirterek, “İsrail’in ateşkes önerisi üzerindeki manevraları ve bölünmüşlüğü ışığında hiçbir görüşme başlatılmadı” dedi.
İsrail’in tutumu devam ettiği sürece bir ‘ilerleme’ sağlanamayacağını ifade eden Haridi, “İsrail savaşa devam etmekte ısrar ederken ateşkese ulaşmanın neresinde bir ilerleme var?” diye sordu.
Koşullu iyimserlik
Öte yandan Doha’daki Zirve Araştırma Merkezi Direktörü ve Katarlı siyasi analist Salih Garib, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, “Biden’ın önerisi Paris, Kahire ve Doha arasında (Ocak 2024’ten bu yana) daha önce yapılan girişimler ve turlar ışığında geliyor, ancak Netanyahu’nun savaşı sürdürme ısrarıyla çatışacak” dedi.
Garib’e göre, Suudi Arabistan’ın Gazze Şeridi’ndeki krizi sona erdirme çabaları ve Hamas ile arabulucuların (Mısır ve Katar) ateşkes konusundaki tutumları net.
Katarlı siyasi analiste göre Netanyahu bu anlaşmayı imzalayacak cesarete sahip değil ve anlaşmayı imzaladığı takdirde ertesi gün kovuşturmaya uğramakla ve hükümetinin düşmesiyle tehdit edilecek. Dolayısıyla savaşı durdurmak için ateşkes istemiyor. Sadece (geçen aralık ayında bir hafta süren) ilk ateşkesten bu yana bulunamayan esirleri kurtarmak istiyor.
Bununla birlikte Garib, ‘talepler arasında yakınlaşma olmamasına ve Biden’ın uygulanabilir bir girişimden ziyade bir seçim girişimi sunmaya hevesli olmasına rağmen, arabulucuların çabaları ışığında yaklaşan Kurban Bayramı sırasında bir ateşkes sağlanabileceğine dair iyimserliğini’ dile getirdi.
Olası engeller
Şarku’l Avsat’a konuşan ABD Demokrat Parti üyesi Mehdi Afifi’ye göre bu koşullu iyimserlik kesinlikle ‘olası bir tökezleme’ ile örtüşüyor.
‘Biden’ın girişiminin seçim amaçlı olduğunu ve arabulucuların çabalarının gerçek bir yakın ateşkesle sonuçlanmayacağını’ düşünen Afifi bunu, Netanyahu ve hükümetinin ateşkese ulaşmanın önünde engel teşkil etmesine ve Biden’ın ilan ettiği herhangi bir baskıya yanıt vermemesine bağladı.
