Görüntülerin babası İbnü’l Heysem

İslam Ortaçağ batısından farklı olarak dogmatik anlayıştan uzak; ilerici, araştırmacı ve keşfedici bir karakter ortaya koyuyordu. Dolaysıyla İslam medeniyetinin bilgi atılım öyle bir noktaya uzadı ki, tüm dünyada ‘Medeniyetin merkezi’ olarak İslam toprakları gösterilir olmuştu. 365 yılında Basra’da dünyaya gelen İbnü’l Heysem böyle bir toplumda dünyaya gelmişti. Batıda el-Hazen ya da el-Hacen isimleriyle anılan İbni’l Heysem, öğrenimine Basra’da başlamış, din ve fen ilimlerini burada öğrenmiştir.

Devam eden öğrenimi Bağdat’ta alan Heysem, asıl ünün fizik ve optik gibi yaptığı konularda kazanmıştır. Bu alanlarda yaptığı çalışmalar hem İslam alimlerini hem de ortaçağ ve modern dönem bilginlerini etkilemiştir. 2006 yılında İbnü’l Heysem hakkında kitap yazan Bredley Steffens, onu ‘İlk bilim adamı’ olarak tanımlamıştır. Çünkü gerçekten Heysem, bugün bildiğimiz ve tanımladığımız anlamdaki bilim insanı sıfatlarını taşıyan ilk kişiydi.

Bilim tarihinde ve uygulamalarında İbnü’l Heysem’e gelene kadar gözlem ve deney metodları kullanılmıyordu. O, deney ve gözlemin önemini fark etmiş ve bilimin en temel ilkesini yüzyıllar önce belirlemişti. Yaptığı deneylerde; Işığın doğrusal yayılımı, gölgelerin özellikleri, karanlık oda, yansıma, kırılma, gökkuşağı, halenin oluşumu gibi birçok temel optik konuyu matematiğe dayandırarak incelemiştir. Bunun sonucunda da en önemli eseri ‘Kitabu’l Menazır’ı ‘Optik kitabı’nı yazmıştır. Bu eser onun bilim dünyasında tanınmasını sağlamış, ‘Optiğin babası’ olarak isimlendirilmiştir.

‘Alhezen’in optik hazinesi’ olarak adlandırılan bu başyapıt 1500’lü yıllara kadar okullarda temel eser olarak adlandırılmıştır.

1040 yılında Mısır’da vefat eden kıymetli bilim insanı arkasında bilime ve felsefeye dayanak olacak 50 kadar eser bıraktı.