İnsan Hakları İzleme Örgütü, (HRW) yayınladığı son raporunda Türkiye’ye ‘ifade özgürlüğü, kadın hakları, işkence ve adam kaçırma, mülteciler ve muhalefete baskı’ gibi başlıklar altında ağır eleştiriler yöneltti.
Ankara’nın geçtiğimiz yıl İstanbul Sözleşmesi’nden çekildiği hatırlatılan raporda, Fethullah Gülen ile bağlantılı olduğu iddia edilen insanların dünyanın farklı noktalarından kaçırılmaya devam ettiği belirtildi.
Türkiye’nin uluslararası hukuku ihlal ettiği belirtilen raporda, “Recep Tayyip Erdoğan’ın otoriter ve oldukça merkezileşmiş cumhurbaşkanlığı yönetimi, hükümeti eleştirenleri ve siyasi muhalifleri hedef alarak, yargının bağımsızlığını derinden baltalayarak ve demokratik kurumların içini boşaltarak Türkiye’nin insan hakları sicilini onlarca yıl geriye götürdü.” ifadelerine yer verildi.
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün 32.’sini yayınladığı 752 sayfalık Dünya Raporu 2022’de yaklaşık 100 ülkedeki insan hakları uygulamaları değerlendirildi.
İnsan Hakları İzleme Örgütü Avrupa ve Orta Asya Direktörü Hugh Williamson, “Cumhurbaşkanı Erdoğan geçtiğimiz yıl Türkiye’yi uluslararası insan hakları hukukunun sunduğu çerçevenin dışına çıkaran bir rota izledi” dedi.
Türkiye’de “medya, insan hakları savunucuları, LGBT topluluğu, Kürt siyasal aktivistler ve hükümetçe muhalif olarak algılanan diğer kişiler açısından kısıtlayıcı bir ortamın hüküm sürdüğü belirtilen raporda, “Mecliste yer alan, muhalif Halkların Demokratik Partisi’nin (HDP) önde gelen eski siyasetçileri beş yıldan beri tutuklu olarak cezaevinde bulunuyorlar, partinin tamamı hakkında ise Anayasa Mahkemesi’nde açılmış bir kapatma davası var. Mahkemeler üzerinde tesis edilmiş siyasi kontrol, Türkiye’de hukukun üstünlüğü ilkesinin uğradığı derin erozyonunun merkezinde yer alıyor. Kolluk güçlerinin faili olduğu hak ihlali ve zorla kaybetme vakalarında, hala bir cezasızlık kültürü hüküm sürüyor.” denildi.
“58 gazeteci hapiste”
Türkiye’deki haber kuruluşlarının çoğunun ‘hükümetle yakın bağlantıları olan şirketere ait’ olduğu belirtilen raporda, “Türkiye’deki bağımsız medya, esas olarak çevrimiçi platformlar üzerinden faaliyet gösteriyor, ancak üst düzey hükümet isimlerini, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı veya aile üyelerini eleştiren haberler nedeniyle kovuşturmaya tabi tutuluyor.” denildi.
Türkiye’de 58 gazetecinin ‘gazetecilik çalışmaları veya medyayla ilişkileri nedeniyle hapiste olduğu” veya terör suçlarından hüküm giydiği” kaydedildi.
Ankara’nın, Akdeniz’deki orman yangınları sonrası “sosyal medya aracılığıyla dezenformasyonu iki ila beş arasında hapis cezasıyla cezalandırılabilecek suç haline getirerek” sosyal medya üzerindeki kısıtlamaları daha da sıkılaştırma planlarının sinyalini verdiği dile getirildi.
Raporda, “Her yıl binlerce kişi, genellikle karalama, cumhurbaşkanına hakaret veya terör propagandası yapmakla suçlanan sosyal medya paylaşımları nedeniyle tutuklanıyor ve yargılanıyor.” denildi.
Ayrıca Boğaziçi Üniversitesi’ndeki rektör protestoları hatırlatılarak, öğrenci, işçi, LGBT üyeleri, insan hakları aktivistlerinin protesto girişimlerinin “Covid-19 bahanesiyle yasaklandığı” ifade edildi.
İşkence ve adam kaçırma
Savcıların son beş yılda polis nezaretinde ve hapishanede artan işkence ve kötü muamele iddialarını soruşturmada ilerleme kaydettiğini gösteren çok az kanıt olduğu belirtilen raporda, “Bu tür iddiaların çok azı güvenlik güçlerinin yargılanmasıyla sonuçlanıyor ve yaygın bir cezasızlık kültürü varlığını sürdürüyor.” ifadesi kullanıldı.
Kaçırma ve ‘zorla kaybetmelerin’ rapor edildiği ve ‘olayların gerektiği gibi soruşturulmadığı’ belirtilen raporda, 2016’daki darbe girişimi sonrası Gülen grubuyla bağlantılı olduğu iddia edilen kişilerin ‘kaçırılmalarına’ örnekler verildi:
“Eski bir memur olan Hüseyin Galip Küçüközyiğit, 29 Aralık 2020’de Ankara’da kayboldu. Yetkililer, 14 Temmuz 2020’de ailesine onun tutuklu yargılandığını bildirdi. Yedi aydır nerede olduğu hakkında hiçbir bilgi yoktu. Eski bir memur olan Yusuf Bilge Tunç’tan Ağustos 2019’dan sonra haber alınamadı”
Türkiye’nin iade taleplerine uyan bazı ülkelerin “yasal prosedürleri ve yargı denetimini atlayarak adam kaçırma, zorla kaybetme ve yasa dışı kişi transferinde gizli anlaşma yaptığı” ifade edilen raporda, Orhan İnandı ve Selahaddin Gülen örnekleri verildi: “2021’de Kırgızistan’daki okulların müdürü Orhan İnandı 31 Mayıs’ta kaçırıldı ve Kırgızistan’dan Türkiye’ye iade edildi; 31 Mayıs’ta Kenya’da kayıtlı bir sığınmacı olan Türk uyruklu Selahaddin Gülen, Türkiye’ye teslim edildi”
“HDP’ye karşı kampanya yoğunlaştı”
Halkların Demokratik Partisi (HDP) üyelerinin “şiddet içermeyen meşru siyasi faaliyetleri, konuşmaları ve sosyal medya paylaşımları nedeniyle terör suçlarından hüküm giydiği” belirtilen raporda, “Ankara, HDP’nin meşru siyasi faaliyetlerini suç saymak için devam eden kampanyasını yoğunlaştırdı.” denildi.
HDP’nin eski eş genel başkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ’ın da bulunduğu onlarca kişinin yargılamasına devam edildiği hatırlatılan raporda, Anayasa Mahkemesi’nde geçtiğimiz haziran ayında HDP’nin kapatılmasıyla ilgili açılan davanın devam ettiği kaydedildi.
Raporda, HDP Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu’nun bir sosyal medya paylaşımı nedeniyle mahkum edilmesi ve sonrasında hak ihlali kararı verilerek vekillik görevine geri döndüğü de hatırlatıldı.
Türkiye’nin Suriye’nin kuzeydoğusundaki askeri operasyonlarına dikkat çekilen raporda, “Türkiye, toprak işgal etmeye devam ediyor. Suriye vatandaşlarını, ömür boyu hapis cezasına yol açabilecek terör suçlamalarıyla yargılanmak üzere yasadışı bir şekilde Türkiye’ye nakletti.” ifadelerine yer verildi.
Osman Kavala davası
Osman Kavala davasına da değinilen raporda, “Türkiye’nin aralık ayında insan hakları savunucusu Osman Kavala’yı serbest bırakmayı reddetmesi üzerine, Avrupa Konseyi hükümetin Kavala’nın serbest bırakılmasını gerektiren bağlayıcı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararını ısrarla hiçe saymasına karşı yaptırım sürecini başlattı. Avrupa Konseyi tarihinde böyle bir yaptırım süreciyle karşı karşıya kalan ikinci ülke Türkiye oldu.” denildi.
İnsan Hakları İzleme Örgütü Avrupa ve Orta Asya Direktörü Hugh Williamson, “Osman Kavala’nın keyfi ve hukuka aykırı tutukluluk haline son vererek onu serbest bırakmaktansa, Avrupa Konseyi tarafından yaptırıma tabi tutulmayı tercih etmek ise, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne itaatsizliğin açık bir göstergesidir,” şeklinde konuştu.
