İskilipli Atıf Hoca’yı şehadetinin yıl dönümünde rahmetle anıyoruz. Şapka Kanunu’na muhalefet ettiği bahanesiyle idam edildi
İSKİLİPLİ ATIF HOCA
İskilipli Atıf Hoca, 1874’te İskilip’in Tophane köyünde doğdu. Altı aylıkken öksüz kalan Mehmed Atıf, dedesinin himayesinde yetişti. İlk eğitimini köyündeki medreseden alan İskilipli Atıf Hoca, daha sonra fıkıh ve tefsir dersleri aldı. Ailesi istemese de İstanbul’a giderek ilim tahsilini devam ettirdi. Fatih Camii medresesinde ders gören İskilipli Atıf Hoca, 1902’de İstanbul müderrisliğine hak kazandı. Fatih Medresesi’nde müderris olarak derslere girerken aynı zamanda Darulfünun Üniversitesine öğrenimine devam etti. Darulfünun’un İlahiyat bölümünden mezun olan İskilipli Atıf Hoca İstanbul Kabataş Lisesi’ne Arapça Öğretmeni olarak atandı.
Sürgün Yılları ve İttihatçılarla Mücadelesi
İskilipli Atıf Hoca, Osmanlı döneminde İttihat ve Terakki yönetimine muhalif tutumu nedeniyle çeşitli sürgünlere maruz kaldı. Önce Bodrum'a, ardından Kırım ve Varşova'ya sürüldü. Sürgün cezası bittikten sonra İstanbul'a dönen Atıf Hoca, medreselerde ders vermeye devam etti ve İttihad-i Muhammed-i Cemiyeti'nde aktif rol oynadı.
İdam Süreci ve Şapka Kanunu
İskilipli Atıf Hoca, "Frenk Mukallitliği ve Şapka" adlı eserini Şapka Kanunu'ndan 1.5 yıl önce yayımladı. Ancak, 26 Aralık 1925’te bu risaleyi yayımladığı gerekçesiyle tutuklandı ve Ankara İstiklal Mahkemesi'nde yargılandı. Savcı, 3 yıl hapis cezası talep etmesine rağmen, mahkeme başkanı Ali Çetinkaya (Kel Ali) tarafından idama mahkûm edildi. 4 Şubat 1926’da Ankara Samanpazarı’nda idam edildi.
Hain Mi Kahraman Mı?
İskilipli Atıf Hoca Neden Asıldı?
Şüphesiz Cumhuriyet tarihinin en çok tartışılan ve merak edilen konularından birisi de İskilipli Atıf Hocanın idam edilme hadisesidir. 26 Aralık 1925’te, yazmış olduğu Frenk Mukallitliği ve Şapka risalesini yayımlayan ve dağıtanlarla beraber Ankara’ya gönderildi. 26 Ocak 1926 Salı günü Ankara İstiklal Mahkemesinde yargılandı. Risaleyi, kanunun çıkarılmasından 1.5 yıl önce yayımlamış olduğunu, görüşlerinden vazgeçmediğini bununla birlikte kanuna karşı bir harekette bulunmadığını bildiren bir ilk savunma yaptı. Mahkeme başkanının şapka ve sarığı karşılaştırarak, ikisinin de bez parçasından ibaret olduğunu söylemesine karşılık, hakimin arkasındaki bayrağı göstererek onun ham maddesinin İngiliz bayrağının ham maddesiyle aynı olduğunu ancak birinin Türk, diğerinin ise İngiliz bayrağı olduğunu söyleyerek cevap verdi.
Savcı, İskilipli Âtıf Hoca için 3 yıl hapis cezası istedi. Mahkeme, müdafaa için bir gün sonraya bırakıldı. Ancak İskilipli Âtıf Hoca savunma haklarından tümüyle vazgeçtiğini belirtti. Ertesi gün, mahkeme reisi Ali Çetinkaya (Kel Ali), savunma yapmaya gerek görmeyen İskilipli Âtıf’ı idama mahkûm etti. İskilipli Âtıf Hoca 1 hafta sonra Ankara Samanpazarı Meydanı’nda asıldı.
