Bağımsız İletişim Ağı (BİA) Medya Gözlem Raporu’nu yayınladı. 2018 Nisan-Mayıs-Haziran raporunda, yeni başlayan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi kapsamı inceleniyor ve Türkiye’nin ‘haberci/medya’ ortamı yansıtılıyor. BİA Medya Gözlem Raporu, medyanın birçok düzlemde karşılaştığı politik, yasal veya fiziki baskılara dikkat çekiyor, 315 gazeteci, köşe yazarı, yayın sorumlusu veya çizerin, tüm ceza ve tazminat davaları kapsamında 47 ağırlaştırılmış müebbet, bir müebbet hapis, 3 bin 34 yıl yıl 6 ay hapis, 4 milyon 40 bin TL maddi veya manevi tazminat istemiyle yargılandığını gösteriyor.
Rapora göre 33’ü son üç ayda görülen davalar çerçevesinde, ‘darbecilik’, ‘örgüt propagandası’, ‘örgüt üyeliği’, ‘Devlet kurumlarını aşağılamak’, ‘hakaret’ veya ‘Cumhurbaşkanı’na hakaret’ gibi iddialarla toplam 2 ağırlaştırılmış müebbet, 137 yıl 2 ay 19 gün hapse mahkum edildi.
TUTUKLU GAZETECİLERİN SAYISI ARTIYOR
Mesleki faaliyetleri veya siyasi dosyalardan yargılanan 127 gazeteci, 1 Temmuz’a hapishanede girdi. 127 gazeteciden 33’ü yargılanıyor, 40’ının soruşturması sürüyor. 24 gazeteci hükümlü, 30 gazetecinin dosyası da üst mahkemede. Tutuklu gazetecilerin 73’ü FETÖ'ye yakın medya kuruluşlarında, 39’u da Kürt medyasında çalışıyordu. Bu dönemde, tutuklu gazeteciler ‘Darbecilik’, ‘Anayasal düzeni yıkmaya teşebbüs’, ‘FETÖ, PKK, MLKP, DHKP-C, TKEP/L, Direniş Hareketi gibi silahlı örgütlerle işbirliği veya yardım’ suçlamalarla karşılaştılar. Nisan-Mayıs-Haziran döneminde beş gazeteci gözaltına alındı. Gazetecilerden dördü ‘Kürt Sorunu’ bağlantılı soruşturmalar çerçevesinde gözaltı yaşadı.
MEDYA BÜROLARI SALDIRIYA UĞRADI
2018’in Nisan-Mayıs-Haziran döneminde iki haberci ve bir medya bürosu saldırıya uğradı; bir medya organı da sözlü saldırının hedefi oldu. Yedisi ölümle tehdit olmak üzere toplam 65 gazeteci de tehdit edildi. ‘Cumhur İtitakı’na dahil olan MHP lideri Devlet Bahçeli, 24 Haziran 2018 Seçimleri sürecinde partisini eleştiren 59 gazeteciyi ilanla hedef aldı. Bahçeli’nin hastanede ziyaret ettiği tutuklu suç örgütü lideri Alaattin Çakıcı da Karar gazetesinin altı yazarı için cezalandırma çağrısı yaptı.
48 MÜEBBET İSTEMİ
24 gazeteci veya medya temsilcisi ‘darbeye iştirak’ suçlamasıyla toplam 47 kez ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasıyla yargılanıyordu. Bu davaların birinde iki gazeteci ağırlaştırılmış müebbet hapisle cezalandırıldı. Ayrıca 9 gazeteci ‘casusluk’ veya ‘devlete ait gizli bilgileri yaymak’tan toplam bir müebbet ve 402 yıl hapis istemiyle yargılanıyor. Rapor döneminde 69 gazeteci veya medya çalışanı ‘örgüt propagandası’ veya ‘örgüt açıklamalarına yer vermek’ gerekçeleriyle toplam 508 yıl hapis istemiyle yargılandı; Yedisi toplam 28 yıl 8 ay 14 gün hapisle cezalandırılırken beşi beraat etti; sekizine dava yeniydi.
BİN 850 YIL HAPİS
Bu dönemde 121 gazeteci, ‘örgüt yöneticiliği’, ‘örgüt üyeliğİ’, ‘örgüte üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işlemek’, ‘örgüte yardım’ gibi suçlamalar nedeniyle toplam bin 850 yıl hapis istemiyle yargılanıyor. Bunlardan 18’i toplam 104 yıl 4 ay 15 gün hapse mahkum edilirken ikisi beraat etti. Dördüne dava ise yeni açıldı. Dokuz gazeteci, ‘kin ve düşmanlığa tahrik’ten toplam 40 yıl 6 ay hapis istemiyle yargılandı; bunlardan ikisi toplam 2 yıl 3 ay 15 hapse mahkum edilirken (1 yıl 3 ayı ertelemeli) beşine dava yeniydi.
22 medya çalışanı ‘görevli memura karşı direnmek’ten toplam 66 yıl hapis; üç gazeteci ‘suçu övmek’ten toplam dokuz yıl hapis; ikisi ‘Türk milletini ve devlet kurumlarını aşağılamak’tan toplam dört yıl; biri ‘soruşturmanın gizliliğini ihlal’den üç yıl hapis istemiyle yargılanıyor.
Tüm bu suçlamalardan hepsinde 260 gazeteci için istenen cezaların toplamı 47 ağırlaştırılmış müebbet, 1 müebbet hapis, 2 bin 881 yıl 6 ay hapis oldu. Sanık sayısı ve cezalara ilişkin bu hesaplamaya ‘hakaret’ ve ‘Cumhurbaşkanı’na hakaret’e dair yargılamalar dahil değil.
HAKARET SUÇU: 77 YIL HAPİS TALEBİ
Rapor döneminde 32 gazeteci ‘hakaret’ suçlamasıyla açılan ceza davası kapsamında toplam 77 yıl 4 ay hapis cezası talebiyle yargılandı; dördü toplam 1 yıl 10 ay 5 gün hapse (11 ay 20 günü ertelemeli) mahkum edildi. Yedi gazeteci de toplam 4 milyon 40 bin TL maddi veya manevi tazminat istemiyle yargılandı. Üçüne açılan 1 milyon 540 bin TL’lik davalar yeniyken diğer ikisine açılan 500 bin TL’lik tazminat davası yerel mahkemece reddedildi.
SON 3 AYDA 22 GAZETECİ ERDOĞAN’IN SANIĞI YA DA ŞÜPHELİSİ
Son üç ayda, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a ilişkin görüş ve eleştirileri nedeniyle toplam 16 gazeteci, toplam 74 yıl 8 ay hapis istemiyle yargılandı. Bunlardan ikisi (Ahmet Altan ve Faruk Arhan) aklanırken ikisine (Kamil Tekin Sürek ve Ahmet Altan) açılan dava da yeniydi. Ayrıca, altı haberci (Selma Erdal, Alican Uludağ, Ahmet Şık, Fatih Polat, Kutlu Esendemir ve Levent Gültekin) hakkında da TCK’nın 299. Maddesi temelinde soruşturmalar yürütülüyor. Bu durumda, sadece son üç aylık dönemde 22 gazeteci Erdoğan’ın sanığı ve şüphelisi olmuş oldu.
Rapora göre, bilinmesinde kamu yararı olan 32 haber, 77 Tweet, 22 Facebook paylaşımı, 5 Youtube videosuna sansür getirildi. Özgür İnternet ansiklopedisi Wikipedia, 14 aydır Türkiye’de yasak durumda bulunuyor. Bu dönemde bir yayın yasağına karar verilirken bir yazı, 10 kitap, bir TV kuruluşu sansür edildi; cezaevlerinde de bir mektup, iki gazete, bir dergi yasak gördü. Ayrıca, bu dönemde iki sansür olayı daha yaşandı.
ANAYASA MAHKEMESİ DOSYALARI BEKLİYOR
15 Temmuz 2016 darbe girişiminden sonra tahliye talepleri sistemli şekilde yerel hakimlik ve mahkemelerce reddedilen gazetecilerle ilgili ancak 11 Ocak 2018’de harekete geçen Anayasa Mahkemesi’ne son olarak HaberTürk TV eski haber koordinatörü Oğuz Usluer için başvuruldu. Yerel mahkemece ağırlaştırılmış müebbet hapisle cezalandırılan Zaman gazetesi eski köşe yazarı Mehmet Altan, AYM’nin ihlal kararı altı ay sonra İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 2. Ceza Dairesi’nce dikkate alınınca tahliye oldu. AYM önünde Ahmet Turan Alkan gibi çok sayıda gazetecinin dosyası bekliyor.
101 BİN TL CEZA
Nisan-Mayıs-Haziran 2018 döneminde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), gazeteci Yalçın Ergündoğan ve yayıncı Fatih Taş dahil beş kişinin başvurusunda Türkiye’yi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10. Maddesini ihlal etmekten 19 bin 500 avro (yaklaşık 101 bin TL) tazminat ödemeye mahkum etti. AİHM önünde, ‘özgürlük hakkının ihlali’ gerekçesiyle Ahmet Turan Alkan, Ahmet Altan ve Nazlı Ilıcak gibi çok sayıda gazetecinin başvurusu bekliyor. Son olarak, ‘PKK üyeliği’nden 8 yıl 9 ay hapse mahkum edilen gazeteci Nedim Türfent de dosyasını AİHM’e taşıdı.
RTÜK’TEN 1 MİLYON 211 BİN 367 TL CEZA
Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), Nisan-Mayıs-Haziran 2018 döneminde haber, film ve program yayınlarından dolayı TV kuruluşlarına 6 program durdurma cezası ve 12 para cezası verirken radyo kuruluşlarına da 1 para cezası verdi. Kurul, Radyo ve TV’lere toplam 6 program durdurma, 14 işlem karşılığında 1 milyon 211 bin 367 TL idari para cezası ve bir de uyarı verdi.
İŞTEN ÇIKARMALAR YAŞANDI
Nisan-Mayıs-Haziran 2018 döneminde 25 gazeteci ve medya çalışanı işten çıkarıldı; hazırladıkları/sundukları programlar sonlandırılınca işlerine son verildi veya çalıştıkları kuruluşlar farklı grupların eline geçince işten çıkmak zorunda bırakıldı. Birçok ana akım medya grubunda yoğun işten çıkarmalar yaşanacağı Haziran sonunda kamuoyuna yansıdı.
