Netanyahu’nun yerine kim geliyor?
Naftali Bennett: 49 yaşında aşırı milliyetçi parti Yamina'nın başında. Yamina, "sağa yönelim" anlamına geliyor. Dindar, yerleşimci yanlısı parti, 23 Mart seçimlerinde Knesset'in 120 sandalyesinin sadece yedisini kazansa da Bennett önce iktidarı belirleyen, ardından iktidarı yıkan ve şimdi de iktidarın kendisi olarak ortaya çıkıyor.
İsrail'in Hayfa kentinde, San Francisco’dan göçen bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Bennett, dindar bir Yahudi.
Yüksek teknoloji sektöründe çalışırken Bennett, Kudüs İbrani Üniversitesi'nde hukuk okudu. 1999'da bir start-up kurdu, New York'a taşındı ve sonunda siber güvenlik yazılım şirketi Cyota'yı ABD'li güvenlik firması RSA’e 2005 yılında 145 milyon dolara sattı.
Eski bir komando olan Bennett, en büyük oğluna 1976'da Uganda'nın Entebbe havaalanında kaçırılan yolcuları kurtarmak için düzenlenen İsrail baskınında öldürülen Netanyahu'nun kardeşi Yoni'nin adını verdi.
Bennett, 2006 ve 2008 yılları arasında muhalefette olan Netanyahu’nun kıdemli yardımcısı olarak çalıştı. Netanyahu ile uzun ve çoğu zaman sallantılı bir ilişkisi oldu ve görevinden bu kötü ilişkiler yüzünden ayrıldığı iddia edildi.
Bennett, yerleşimci yanlısı bir siyasi partiyi modernize ederek 2013 yılında ulusal siyasete girdi. Çeşitli Netanyahu hükümetlerinde savunma, eğitim ve ekonomi gibi farklı bakanlıkları yürüttü.
Batı Şeria'daki ana yerleşimci hareketi Yeşa'nın eski bir lideri olan Bennett, İsrail'in 1967 savaşında ele geçirdiği toprakların bazı bölümlerinin ilhakını, siyasi platformunun önemli bir gündemi haline getirdi.
Bennett, güvenlik nedenlerini öne sürerek bir Filistin devleti kurulmasının İsrail için intihar olacağını söylüyor.
Serbest ekonominin savunucusu olan Bennett, hükümetin aşırı bürokrasisinin ve vergilerin düşürülmesine destek verdi.
Dini olarak sağdaki bazı eski müttefiklerinin aksine Bennett, Ortodoks hahamların güçlü nüfuz sahibi olduğu İsrail’de, eşcinsel hakları ve din ile devlet arasındaki ilişki gibi konularda nispeten daha liberal görüşlere sahip.
Ancak sağdaki doğal müttefikleri yerine merkez sol ortaklarla hükümet kurduğu için ihanet tepkileriyle karşı karşıya kalabilir.
Yair Lapid: 57 yaşında ve liderliğini üstlendiği merkez sol partisi Yeş Atid (Gelecek Var) 17 sandalyeyle seçimlerde ikinci oldu.
Yair Lapid, 2013 yılında kurulan Netanyahu liderliğindeki hükümette Maliye Bakanı olarak ulusal yükü ana akım İsrailliler ile iş ve ordu hizmeti yerine tam zamanlı Tevrat öğrenimini seçen, sosyal yardımlara bağlı yaşayan ultra-Ortodoks erkekler arasında daha eşit bir şekilde paylaştırmayı amaçlayan değişiklikler yaptı. Ancak politikalarının çoğu, sonraki hükümetlerce iptal edildi.
Yair Lapid'in partisi Yeş Atid, son üç seçimde eski genelkurmay başkanı olan Benny Gantz liderliğindeki Mavi ve Beyaz adlı üç partili merkezci ittifakta seçime girdi. Lapid, Gantz'ın ana seçim sözünden geri dönmesi üzerine Mavi ve Beyaz'dan ayrılmış ve geçen yılki seçimlerden sonra bir birlik hükümeti kurmak için Netanyahu ile güçlerini birleştirmişti.
Gazeteci ve popüler bir televizyon sunucusu olarak son derece başarılı bir kariyerden sonra Yair Lapid 2013 seçimlerinin sürprizi oldu. Partisi beklentileri aşarak seçimden ikinci sırada çıktı ve koalisyonun oluşturulmasına söz sahibi yaptı.
Yahudi soykırımından kurtulan, sert ve dini fikirlere karşı bir siyasetçi olan babası Yosef Lapid de merkezci bir partinin başındaydı ve adalet bakanı olarak görev yaptı.
Amatör bir boksör olan Yair Lapid, İsrail'in mücadeleci orta sınıfına verdiği destekle 2011'deki sosyal adalet protestolarının peşinden iktidara yükseldi. İsrail-Filistin ihtilafı konusunda, İsrail Yahudi mutabakatı içinde güvenli bir tutum takınarak ortak bir zemin bulmaya çalıştı.
Lapid, Netanyahu'yu hedef alarak İsrail'e "akıl sağlığını geri getirmek" için kampanya başlattı. Ancak siyasi yelpazenin dört bir yanından olası müttefikleri birleştirse de siyasi gözlemcilere göre Bennett ile koalisyonu büyük olasılıkla istikrarsız olabilir.
Gideon Sa’ar: 54 yaşında ve Netanyahu'nun partisi Likud'un eski bir üyesiyken, Yeni Umut partisini kurmak için istifa etti. Sa’ar, Netanyahu'nun iktidarda kalmak için dönüşümlü başbakanlık teklifini de reddetti.
Sa'ar, uzun zamandır Likud liderliğinin varisi olarak görülen sert bir milliyetçi. Bir parti liderliği yarışında Netanyahu'ya başarısız bir şekilde meydan okuduktan ve ardından intikam olarak bir hükümet görevinden reddedilmesinden sonra, partiden ayrıldı. Sa’ar, amacının Netanyahu'yu yolsuzluk suçlamalarıyla yargılandığı bir dönemde Likud'u kişisel hayatta kalma aracına dönüştürdüğü için devirmek olduğunu söyledi.
Sa'ar siyasete 1999 yılında girdi ve ilk Netanyahu hükümetinde kabine sekreteri olarak görev yaptı. 2002'de Likud’dan milletvekili oldu ve parti 2006 seçimlerinde büyük kayba uğradığında bile Netanyahu'ya sadık kaldı.
Netanyahu'nun 2009'da başbakanlığa dönüşünden sonra, Sa'ar eğitim ve içişleri bakanlığı görevlerini üstlendi ve kamu eğitimini okul öncesi eğitimle genişleten daha sosyal liberal bir doktrinin yanı sıra yasadışı göçmenlere karşı sert politikalar gündeme getirdi.
Popüler bir haber spikeri ile evlendikten sonra kamu görevine beş yıl ara verdi. Sa'ar 2019'da siyasete geri döndü, ancak Likud seçimlerinde Netanyahu'ya meydan okuduktan sonra derhal kızağa çekildi.
Gideon Sa'ar, İsrail ve Filistinliler arasındaki çatışmanın sona erdirilmesi için uluslararası uzlaşmanın olduğu iki devletli çözüme karşı. Sa'ar, Batı Şeria yerleşim birimlerinin inşasını ve Batı Şeria'nın bazı bölgelerini ilhak etmeyi desteklerken, bölgede yaşayan Filistinliler’e de bir miktar özerklik verilmesinden yana
Mansur Abbas: Netanyahu aleyhindeki ortak dava, 47 yaşındaki Mansur Abbas liderliğindeki İslami partisinin koalisyona girmesine yardımcı oldu ve Yahudi partiler için kağıt üzerinde kısıtlı bir çoğunluğu sağladı.
Nüfusun yüzde 21’ini oluşturan Filistinli kökenli İsrail vatandaşlarının partisi Birleşik Arap Listesi bu sayede, bir İsrail hükümetine katılan ilk Arap partisi olabilir.
Diş hekimi olan Abbas, ayrımcılık ve hükümetin ihmalinden şikayet eden Arap vatandaşlarının koşullarını iyileştirmeyi umduğunu söylüyor.
Bennett ve muhalefet lideri Yair Lapid ile koalisyon anlaşması imzaladıktan sonra destekçilerine gönderdiği mesajda Abbas, "Ülkedeki siyasi güçlerin dengesini değiştirmek için hükümete katılmaya karar verdik" demişti.
Abbas, Celile Denizi yakınlarındaki Arap ve Dürzi köyü Maghar'da doğdu. Partisi, 1971 yılında kurulan ve kökenlerini Müslüman Kardeşler'e kadar uzanan İsrail İslami Hareketi'nin güney kolunun siyasi kanadı.
Abbas, koalisyon anlaşmasını kabul etmeden önce, İslami Hareket'in danışma organı Şura Konseyi'ni aradı ve onayının alınmasını istedi. Şura Konseyi, partinin LGBT hakları ve diğer konularda meclisteki geçmiş oylarına rehberlik eden dini bir organ.
Abbas'ın partisi, Araplar'ın yaşam koşullarını iyileştirmek için Netanyahu ve diğer sağ fraksiyonlarla birlikte çalıştıklarını savunduktan sonra, 23 Mart seçimlerinden önce İsrail'in ana Arap koalisyonu Ortak Liste'den ayrıldı.
Birçok Arap, Batı Şeria'daki Filistinliler üzerinde askeri işgal uygulayan ve Hamas yönetimindeki Gazze'yi ablukada tutan bir hükümete üye olmayı nasıl haklı çıkarabileceğini sorarak Abbas'ın yaklaşımını eleştiriyor.
Bu koalisyon Netanyahu döneminin sonu mu?
Yeni hükümetin önümüzdeki 10 gün içinde yemin etmesi beklenmiyor, bu süre zarfında Netanyahu başbakanlığını koruyor. Netanyahu’nun bu 10 günü, rakiplerini saf değiştirmeye ikna etmek için kullanması bekleniyor.
Netanyahu geri dönecek mi?
Seçmenlerin dörtte biri, Knesset’in 120 koltuğunun 30’unu elinde tutarak en büyük parti olmayı sürdüren Likud Partisi'ne oy verdi. Yani Netanyahu muhalefetin doğal lideri olacak. Muhalefet arenası Netanyahu’ya yabancı değil. 1990'ların ortalarında dönemin Başbakanı İzak Rabin için hayatı çok zorlaştırdığı biliniyor.
Lapid-Bennett ittifakındaki bileşenlerin çeşitliliği de siyasi bölünmelerle perçinlenen bir ülkede hükümeti özellikle istikrarsız hale getirebilir. Bu da İsrail'de hiç kimsenin Netanyahu'nun siyasi geri dönüşünü dışlamadığı ve reddetmediği anlamına geliyor.
