Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nden diplomatlar, Rusya’nın Suriye’ye insani yardım geçişlerinin altı ay daha devam etmesini öngören tasarısı üzerinde uzlaştığını açıkladı. Suriye’nin kuzeybatısında, Türkiye sınırından gönderilen gıda ve ilaç gibi temel yardımlar, yerinden edilen yaklaşık 4 milyon Suriyeli için hayati önemde.
Geçen yıl Temmuz ayında bir yıllığına uzatılan programın süresi 11 Temmuz’da dolmuş; yardımları bir yıl daha uzatmayı öngören tasarı BMGK’nın daimi üyesi Rusya tarafından veto edilmişti.
BMGK onayı olmazsa yardım geçişleri duruyor çünkü Şam yönetimi BM kararı olmadan yapılan yardımları kabul etmiyor.
BMGK geçici üyeleri İrlanda ve Norveç’in hazırladığı bir yıllık yardım geçişleri teklifi Rusya tarafından veto edilince, 15 üye ülke diplomatları yeni bir uzlaşma sağlamak için görüşmelere başladı. Görüşmelerin sonucunda yine İrlanda ve Norveç, Rusya ve Çin’in yardımları altı ay daha uzatma teklifini temel alan yeni bir tasarı hazırladı.
İlk aşamada diğer daimi üyeler ABD, İngiltere ve Fransa, altı ayın yeterli olmayacağını söyleyerek Rusya’nın önerisini reddetmişti. Ancak insani yardım geçişlerinin durması ve görüşmelerin tıkanması üzerine, altı aylık plan üzerinde uzlaşıldığı anlaşılıyor.
Tasarının geçmesi için beş daimi üyeden hiçbirinin veto etmemesi; toplam 15 üyeden en az dokuzunun da kabul etmesi gerekiyor.
Geçişler daha önce de geçici olarak durmuştu 2020’de benzer bir şekilde BMGK uzlaşamadığı için insani yardım geçişleri durmuş; Konsey’in beşinci oylamasında karar çıkmış ve insani yardım geçişlerin bir günlük duraklamanın ardından yeniden başlamıştı.
BM’nin yardımlardan sorumlu yetkilisi Martin Griffiths, Kanada’nın CBC televizyonuna verdiği röportajda hayati olan bu yiyecek, ilaç ve sığınma yardımlarının durması halinde “insanların öleceğini” söyledi.
Cuma günü yapılan oylamada Rusya, bir yıllık uzatma öngören oylamayı veto etmiş; ardından altı aylık bir uzatma teklifinde bulunmuştu. Bu durumda Ocak ayında 15 üyeli BMGK’nın yeniden oylama yapması gerekecek.
Ancak BMGK’nın Rusya ve Çin’in dışında kalan diğer daimi üyeleri ABD, İngiltere ve Fransa, altı aylık uzatmanın yeterli olmadığını; insani yardımların yeterince etkili şekilde yürütülemeyeceğini söyleyerek Rusya’nın teklifini reddetmişti.
Cuma günü yapılan iki oylamanın ardından Rusya, kendi tasarıları dışında gelen tüm teklifleri veto edeceğini açıkladı.
Rusya, BMGK’nın Türkiye’den giren yardımlarının muhaliflerin kontrolündeki bölgeye geçtiği için Şam yönetiminin egemenlik haklarını ihlâl ettiğini savunuyor ve yardımların Suriye içinden organize edilerek gönderilmesi gerektiğini savunuyor.
Suriye’ye insani yardım geçişleriyle ilgili her oylama, Rusya ve Batı arasında bir gerilime yol açıyor. Ancak bu yıl Ukrayna’daki savaştan dolayı Rusya ile özellikle NATO üyesi ülkelerin arasında ciddi bir gerilim olduğu için bu kez uzlaşma daha zor olabilir.
2014’ten bu yana süreç nasıl ilerlemişti? Suriye devletinin onayına gerek duymaksızın Türkiye’deki iki sınır kapısından İdlib ve Halep’te muhaliflerin kontrolündeki bölgelere insani yardım ulaştırılmasını sağlayan düzenleme, 2014’ten bu yana 1 yıllığına kabul ediliyordu.
2019 sonunda yine Almanya ve Belçika’nın hazırladığı tasarıda, 2014’ten bu yana Ürdün ve Irak üzerinden de gelen, yani toplam 4 sınır kapısı kullanılarak ulaştırılan yardımların 3 sınır kapısından (Türkiye’deki iki kapı ve Irak’taki sınırdan) geçirilmesi öngörülüyordu.
Ürdün’den zaten 2018’den bu yana pratikte yardım ulaştırılmıyordu.
Rusya ve Çin’in 2019 sonundaki vetosuyla, Irak sınırı da devre dışı bırakıldı ve iki sınır kapısından geçirilmesine karar verildi.
Ocak 2020’de program 6 ay için uzatıldı. 2020 başından itibaren yardımlar sadece Türkiye’nin Hatay kentindeki Cilvegözü Sınır Kapısı’ndan İdlib’e ve Kilis’teki Öncüpınar Sınır Kapısı’ndan Azez’e gönderiliyordu.
Temmuz 2020’de Rusya ve Çin, sınır kapısının bire indirilmesi karşılığında programın bir yıllığına uzatılmasını kabul etmiş ve geçişler yeniden başlamıştı. 2021’de de Cilvegözü Sınır Kapısı’ndan geçişlerin bir yıl için uzatılmasına karar verilmişti.
