Tarihin başlangıcından bu yana insanlar toplumsal evrim süreçlerinden geçmiştir. Bugün bu süreçleri evreler halinde sınıflandırıyoruz ve bir sonraki aşamamız, bir süredir Toplum 5.0 olarak adlandırılıyor.
Toplum 5.0, Japonya tarafından tanıtılan ileri görüşlü bir kavramdır. Yapay zeka (AI), Nesnelerin İnterneti (IoT), robotik ve büyük veri gibi gelişmiş teknolojilerin topluma sorunsuz bir şekilde entegre olduğu, insan merkezli ve sürdürülebilir bir dünya oluşturmayı hedefler. Toplum 5.0’ı anlamak için toplumsal aşamaların tarihsel gelişimine bakmak faydalıdır.
Toplumsal Olarak Bugüne Nasıl Geldik?
Toplum 1.0 döneminde insanlar, hayatta kalmak için avcı-toplayıcı yaşam tarzını benimsemişti. Ancak zamanla bazı bitkilerin ehlileştirilmesi, sulama kanallarının inşası ve tarım tekniklerinin gelişmesiyle yerleşik hayata geçiş yapıldı. Bu geçiş, Toplum 2.0 olarak adlandırılan tarım toplumunun oluşumuna zemin hazırladı. Bu dönem binlerce yıl sürdü ve insanların yaşam biçiminde köklü değişiklikler getirdi.
1760’lara gelindiğinde, teknolojik gelişmelerle birlikte Toplum 3.0, yani endüstri toplumu ortaya çıktı. Sanayi devrimiyle makineleşme, üretimi hızlandırdı; seri üretim hatlarıyla verimlilik artırıldı. Ancak bu süreçte makineler hâlâ insan gücüne bağımlıydı. Zamanla elektrik enerjisinin daha verimli kullanılmasıyla insan gücüne olan ihtiyaç azaldı ve sanayide yeni iş alanları doğdu.
20. yüzyılın sonunda, bilişim teknolojilerindeki gelişmeler ve internetin yaygınlaşması ile Toplum 4.0 olarak bilinen bilgi toplumu ortaya çıktı. İnternet, insanlara interaktif bir iletişim deneyimi sundu ve bilginin dağıtımını kolaylaştırdı. Bu dönüşüm, yaşam ve çalışma biçimlerinde köklü değişimlere yol açtı ve bugünkü dijital çağın temelini oluşturdu.
Toplum 5.0 Nedir?
Toplum 5.0, önceki endüstri devrimlerinin yarattığı değişimlere bir cevap olarak doğmuştur. Endüstri 4.0, üretim süreçlerine akıllı sistemlerin entegre edilmesini sağlamıştı; nesnelerin interneti, bulut teknolojisi ve yapay zekâ gibi yenilikler üretim sistemlerini dönüştürdü. Ancak bu değişimler, toplumun geneline yayılan insan merkezli bir yaklaşımı tam olarak benimsememişti.
Toplum 5.0’ın pratik uygulamaları çeşitlidir ve dönüştürücüdür. Sağlık alanında, AI erken hastalık tespiti ve kişiselleştirilmiş tedaviler sağlayabilirken, robotik bakıcılar ve uzaktan sağlık
hizmetleri erişimi artırır ve süreçleri daha verimli hale getirir. Akıllı şehirler, enerji, atık ve trafik yönetimini akıllıca düzenleyen IoT bağlantılı altyapılarla bu vizyonu örnekler.
Japonya, bu boşluğu doldurmak ve insan yaşam kalitesini merkeze alan bir toplum oluşturmak amacıyla Toplum 5.0 fikrini geliştirdi. Toplum 5.0, ekonomik ve teknolojik ilerlemeyi dengeleyerek sosyal refahı artırmayı ve bireylerin mutluluğunu sağlamayı amaçlayan bir vizyondur. Yapay zekâ ve büyük veri gibi teknolojileri insanlığın hizmetine sunmayı hedefler. Bu teknolojilerle çevre, sağlık, eğitim gibi alanlardaki sorunları çözmeyi amaçlar.
Yukarıdaki sınıflandırmadan da anlayacağınız gibi toplumsal dönüşümler Endüstri devrimleri ile birlikte geldi. Sonucunda tüm bunlar insanlar için hayatı kolaylaştırmak ve hızlandırmak amacını taşıyor. Ancak odağına insanları koymuyor. Aslına bakarsanız Toplum 5.0 fikri buna bir cevap olarak doğmuştur. Bunun nedeni Toplum 5.0’ın odağında sosyal refah ve bireylerin mutluluğunun olmasıdır.
Japonya Öğrencilerini Toplum 5.0’a Nasıl Hazırlıyor?
Toplum 5.0’ın başarısı, insanların bu dönüşüme hazırlanmasına bağlıdır. Japonya, eğitim sistemini bu doğrultuda yeniden yapılandırarak öğrencilerini hızlı teknolojik değişime uyumlu hale getirmeye çalışmaktadır. Bu kapsamda iki önemli değişiklik öne çıkmaktadır:
Birincisi, sınıf ilerlemesinin esnek hale getirilmesidir. Öğrencilerin bazı derslerde eksiklik
yaşaması durumunda, bu eksiklerin giderilmesine yönelik destek programları uygulanmaktadır. Örneğin, bir öğrenci matematikte yeterli değilse, temel beceriler öğrenilene kadar bu konuları tekrar alabilir. Yetkililer, bu yaklaşımı “temel becerilerin mükemmelleştirilmesi” olarak tanımlamaktadır.
İkincisi, disiplinler arası engellerin kaldırılmasıdır. Geleceğin dünyasında, matematik, veri bilimi ve programlama gibi konular kadar, felsefe ve dil eğitimi de temel gereksinimler olarak kabul edilmektedir. Japonya, bu iki alanı birleştirerek öğrencilerini entegre bir dünyaya hazırlamayı planlamaktadır.
Toplum 5.0 ve Türkiye’nin Geleceği
Türkiye’nin genç nüfusu, Toplum 5.0 vizyonuna geçişte en büyük avantajlarından biri. Ancak, bu genç nüfusu yalnızca teknolojiyi kullanan değil, aynı zamanda teknolojiyi tasarlayan ve geliştiren bireyler olarak eğitmek bir zorunluluk.
Bunun için mevcut eğitim sisteminde kapsamlı bir reform yapılması gerekiyor. Matematik, veri bilimi, programlama ve mühendislik gibi teknik becerilerin yanı sıra eleştirel düşünme, yaratıcılık ve felsefe gibi disiplinlerin de ön plana çıkarılması şart. Ayrıca disiplinler arası bir yaklaşım benimsenmelidirÖnümüzdeki 10-15 yıl, Toplum 5.0 kapsamındaki teknolojilerin yaygınlaşacağı bir dönem olacak. Türkiye’nin bu süreçte geride kalmaması için bugünden doğru adımlar atması gerekiyor. Sonucunda gelecek, yalnızca teknolojiyi kullanan değil, onu üreten ve yönlendiren bir Türkiye ile mümkün olacaktır.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- What is ‘Society 5.0’ at the G20 summit? Yayınlanma tarihi: 28 Haziran 2019; Bağlantı: https://news.cgtn.com/news/
- Bölükbaşı, F. (2021). Revolution and Society 5.0: Japanese Human Centric Approach and Sectoral Changes. Toplumsal Politika Dergisi, 2(2), 1-28.
- Fahrettin ÖZTÜRK; İnsanlık Yararına Teknolojik Dönüşüm: Toplum: 5.0; Bilim ve Teknik Mart 2021
