Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, tarım üretimindeki girdi maliyetlerindeki artışlar, ramazan öncesi yükselen fiyatlar ve mart ayına ilişkin üretici ile market fiyatları arasındaki farka ilişkin açıklama yaptı.
Mart ayında üretici ve market arasındaki fiyat farkının en fazla yüzde 456,81 oranı ile elmada görüldüğünü belirten Bayraktar, yurttaşların hayat pahalılığından daha fazla etkilenmemeleri için, fiyat artışlarına çeki düzen verilmesi amacıyla, marketlerin sürekli olarak uyarılması gerektiğine işaret etti. Bayraktar'ın açıklaması şöyle:
"ELMA FİYAT FARKINDA ZİRVEYE OTURDU: Mart ayında üretici ve market arasındaki fiyat farkı yüzde 456,81 oranla en fazla elmada oldu. Elmadaki fiyat farkını yüzde 365,82 ile limon, yüzde 321,26 ile marul, yüzde 303,13 ile maydanoz, yüzde 251,62 ile yeşil mercimek, yüzde 248,89 ile salatalık, yüzde 230,35 ile kuru fasulye, yüzde 223,57 ile kırmızı mercimek, yüzde 223,01 ile kuru incir, yüzde 212,22 ile karnabahar ve yüzde 207,64 ile kuru üzüm takip etti.
Üreticide 2 lira olan elma 11 lira 14 kuruşa, 1 lira 70 kuruş olan limon 7 lira 92 kuruşa, 2 lira 90 kuruş olan marul 12 lira 22 kuruşa, 1 lira 14 kuruş olan maydanoz 4 lira 59 kuruşa, 8 lira 18 kuruş olan yeşil mercimek 28 lira 76 kuruşa, 4 lira 75 kuruş olan salatalık 16 lira 57 kuruşa satıldı.
7 ÜRÜNDE YÜZDE 200’ÜN ÜZERİNDE FİYAT FARKI VAR: Mart ayında elmada üretici market fiyat farkı yüzde 450’nin üzerindeyken, 3 üründe yüzde 300’ün, 7 üründe ise yüzde 200’ün üzerinde gerçekleşti. Elma 5,6 kat, limon 4,7 kat, marul 4,2 kat, maydanoz 4 kat, yeşil mercimek ve salatalık 3,5 kat, kuru fasulye 3,3 kat, kırmızı mercimek ve kuru incir 3,2 kat, karnabahar ve kuru üzüm 3,1 kat fazlaya tüketiciye satıldı.
40 ÜRÜNÜN 34’ÜNÜN FİYATI ARTTI: Mart ayında markette 40 ürünün 34’ünde fiyat artışı, 6’sında fiyat azalışı görüldü. Mart ayında markette fiyatı en çok artan ürün kuru soğan oldu. Kuru soğanın fiyatı yüzde 157,55 arttı. Kuru soğandaki fiyat artışını yüzde 74,58 ile karnabahar, yüzde 62,59 ile kuru kayısı, yüzde 50,43 ile patlıcan, yüzde 49,61 ile domates, yüzde 49,55 ile sivri biber, yüzde 43,55 ile elma, yüzde 42,07 ile yeşil soğan takip etti.
FİYATI EN ÇOK AZALAN PIRASA OLDU: Markette fiyatı en çok azalan ürün ise yüzde 18,93 ile pırasa oldu. Pırasadaki fiyat düşüşünü yüzde 6,85 ile Antep fıstığı, yüzde 5,12 ile salatalık, yüzde 2,02 ile maydanoz, yüzde 1,88 ile nohut, yüzde 1,05 ile havuç izledi.
32 ÜRÜNÜN 16’SININ FİYATI ARTTI: Mart ayında üreticide 32 ürününün 16’sında fiyat artışı olurken, 6’sında fiyat düşüşü görüldü. 10 üründe ise fiyat değişimi olmadı. Üretici fiyatlarında elma, kuru fasulye, nohut, kırmızı mercimek, yeşil mercimek, pirinç, kuru kayısı, kuru üzüm, kuru incir, sütte fiyat değişimi olmadı.
ÜRETİCİDE FİYATI EN ÇOK DÜŞEN ÜRÜN LİMON OLDU: Şubat ayında üreticide fiyatı en çok düşen ürün yüzde 24,44 ile limonda görüldü. Limondaki fiyat düşüşünü yüzde 20,55 ile marul, yüzde 17,03 ile salatalık, yüzde 11,65 ile maydanoz, yüzde 8,13 ile pırasa ve yüzde 1,47 ile Antep fıstığı izledi.
ÜRETİCİDE FİYATI EN ÇOK ARTAN ÜRÜN KURU SOĞAN OLDU: Üreticide en fazla fiyat artışı yüzde 352,94 ile kuru soğanda görüldü. Kuru soğandaki fiyat artışını yüzde 87,67 ile patates, yüzde 87,32 ile domates, yüzde 81,48 ile sivri biber, yüzde 62,86 ile kabak, yüzde 61,80 ile karnabahar takip etti. Mart ayında üreticide birçok ürünün fiyatları artmadı. Hatta 10 üründe fiyat değişikliği bile yaşanmadı. 32 ürünün 6’sında ise fiyat düştü. Buna rağmen marketlerde neredeyse her üründe fiyat artışı yaşandı.
MARKETLER İLGİLİ KAMU KURUMLARI TARAFINDAN SÜREKLİ UYARILMALI: Vatandaşlarımızın hayat pahalılığından daha fazla olumsuz etkilenmemeleri için, fiyat artışlarına çeki düzen verilmesi amacıyla, marketler ilgili kamu kurumları tarafından sürekli uyarılmalı ve fiyat etiketlerindeki keyfî uygulamaları mutlaka engellenmelidir. Mart ayında kuru soğan, patates, domates, sivri biber, kabak, karnabahar, patlıcan, havuçta üretici fiyatlarında artış yaşandı. Kuru soğanda ihracat olmasından dolayı piyasa hareketlendi ve fiyatlar arttı. Diğer taraftan savaş harp bölgesine soğan gönderimi yapılmasıyla birlikte talepte de artışlar oldu.
DON NEDENİYLE HASAT GECİKTİ: Patateste, Adana ilinde yaşanan don olayından dolayı, hasat tarihinde 1 ay gecikme yaşandı. Bununla birlikte diğer bölgelerde depodaki ürünlerin azalması fiyatın yükselmesine neden oldu. Domates, sivri biber, kabak, patlıcan mart ayı sıcaklıklarının düşük seyretmesiyle birlikte arzdaki azalma fiyatların artmasına neden oldu. Karnabaharda sezon sonuna gelinmesi fiyatları artırdı. Havuçta arzdaki azalma ile birlikte fiyatlar yükseldi.
SAVAŞ NEDENİYLE LİMON ALICI BULAMADI: Fiyatı düşen ürünlere baktığımızda, en fazla düşüş limonda görülmüştür. Limonda şu anda savaştan dolayı alıcı bulunmaması fiyatların düşmesine neden olmuştur. Marul, salatalık, maydanoz ve pırasadaki fiyat artışları talepte düşüşe neden oldu. Talepteki azalma fiyatları aşağıya çekti.
DÜNYA BÜYÜK BİR GIDA KRİZİNİN EŞİĞİNDE, PARAMIZ OLSA DA GIDA BULAMAYACAĞIZ: Dünya büyük bir gıda krizinin eşiğindedir. Kendine yetemeyen ülkeler bu krizi atlatamayacaktır. Paramız olsa bile gıda bulamayacağımız bir döneme giriyoruz. İthalatla ülkeyi doyurma imkânı kalmadı. Acilen tarımda üretim seferberliği ilan edilmelidir. Tarımsal üretimi artırmak için doğru bir strateji izleyerek üreticiye gerekli destekler verilmeli, yeterince üretmesi sağlanmalıdır. Türkiye sadece kendi insanının değil, ülkemize gelen milyonlarca mültecinin ve turistin de gıda ihtiyacını karşılamak zorundadır.
ÜRETİCİ MALİYETLERİ DÜŞÜRÜLMEDEN RAFLARA UCUZLUK GELMEZ: Üretici fiyat artışlarının nedeni, mazot gübre elektrik tohum ilaç ve yem fiyatlarındaki anormal artışlardır. Üretici maliyetleri düşürülmeden raflara ucuzluk gelmez. Üründeki fiyat artışlarına rağmen üretici zor durumdadır. Çünkü girdi fiyat endeksi ile tarımsal üretici fiyat endeksleri arasında, üretici aleyhine giderek artan büyük fark var. Üretici maliyet baskısından bunaldı. Maliyetlerini fiyatlara yansıtamıyor. Üreticiye verilecek destek, aynı zamanda tüketiciye verilecek destektir. Tüketicilerin, üretici maliyetleri düşürülmeden ucuz gıdaya erişme imkânı kalmadı. Üreticimizi destekleyerek, moralini yüksek tutalım. Üretimden kopmasın. Ürün ithal etmek zorlaştı. Üretici ithal etmek ise imkansızdır. Üreticimizin kıymetini bilelim.
ÜRETİCİMİZİN KULLANDIĞI MAZOT FİYATI SON BİR YILDA YÜZDE 249 ORANINDA ARTTI: Traktör başta olmak üzere teknolojinin kullanılmasına imkân veren tarımsal makinelerin çalışmasını sağlayan, tarımsal üretimin olmazsa olmazı mazottur. Mazot fiyatı aylık yüzde 38,5 oranında, son bir yılda ise yüzde 249 oranında arttı. Tarımsal faaliyetlerini sürdürebilmesi için çiftçimizin kullandığı mazottan vergi alınmamalıdır. Mazotun ucuzlaması gıda krizinin yaşandığı bu dönemde üretimin artmasına ciddi manada katkı sağlar.
GÜBREYE 1 AYDA YÜZDE 55’E VARAN ZAM YAPMAK FIRSATÇILIKTAN BAŞKA BİR ŞEY DEĞİLDİR: Şubat ayında, ocak ayına göre düşen gübre fiyatları Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla birlikte yükselerek mart ayında ocak ayı seviyelerinin üzerine çıktı. Şubat ayı fiyatlarına göre mart ayında, kalsiyum amonyum nitrat gübresi yüzde 55, 20.20.0 kompoze gübresi yüzde 53, üre gübresi yüzde 53, DAP gübresi yüzde 32, amonyum sülfat gübresi ise yüzde 23 oranında arttı. Geçen yılın mart ayına göre ise son 1 yılda, üre gübresi yüzde 344, amonyum sülfat gübresi yüzde 311, kalsiyum amonyum nitrat gübresi yüzde 291, 20.20.0 kompoze gübresi yüzde 249, DAP gübresi ise yüzde 233 oranında yükseldi. Rusya Ukrayna savaşı ve dövizdeki yüzde 7’lik artışı bahane ederek, gübre fiyatlarına bir ayda yüzde 55’e varan oranlarda zam yapmak fırsatçılıktan başka bir şey değildir.
ÜRETİCİLERİMİZ, ÜRETİM SEZONUNUN BAŞINDAN İTİBAREN HAYAL KIRIKLIĞI YAŞIYOR: Hala üst gübresini atamayan, yeni ekilen veya ekilecek ürünler için gübre satın almayı bekleyen üreticilerimiz, üretim sezonunun başından itibaren hayal kırıklığı yaşıyor. Bu durum karşısında üreticilerimiz üretim planlarını değiştirerek gübre kullanmamaya veya daha az gübre isteyen ürünlere yönelecektir. Her iki durumda da kaybeden taraf üreticilerimiz olacaklardır. Diğer yandan azalan tarımsal üretim, gıdaya erişimde artan fiyatlardan dolayı tüketicimize daha fazla bir yük bindirecektir. Türk çiftçisini gübrede aylık yüzde 55, yıllık yüzde 344 oranında fiyat artışına mahkûm etmek ülke tarımına, ekonomisine, üreticisine ve tüketicisine ihanettir. Savaş ve döviz artışlarının daha fazla artacağı beklentisine prim yaptırarak fiyatları yükseltenler denetlenmeli, çiftçinin sırtından aşırı kârlarla para kazanmanın önü kesilmelidir.
ÜRETİCİYE DESTEKLER ARTMALI: Üreticilerimizin önümüzdeki aylarda yeterli gübre kullanabilmeleri için gübre fiyatları bir an önce makul seviyelere çekilmeli, verilen destekler artırılmalıdır. Gelecek aylarda gübre kullanması gereken üreticilerimizin, acil nakit desteğine de ihtiyacı vardır. Özellikle 2021 yılı destek ödemelerine ilave edilen dekara 50 liralık girdi desteği daha fazla geciktirilmeden, bir an önce çiftçilerimize verilmelidir. Fiyatların düşmemesi halinde, çiftçilerimiz tarımsal üretimi terk edecek, Türkiye’nin kendine yeterlilik hedefi yolunda harcadığı çabalar boşa gidecektir.
TARIMSAL SULAMADA KULLANILAN ELEKTRİK FİYATLARINDA DA İNDİRİM YAPILMALIDIR: 2022 yılının ocak ayından itibaren geçerli olan yüzde 94,8’lik zam sonucunda elektrikte indirim bekleyen üreticilerimiz, büyük bir hayal kırıklığına uğradı. Üreticilerimiz, 2022 yılının ocak ve şubat aylarında zamlı elektrik kullandı. 28 Şubat’ta tarımsal sulamada kullanılan elektriğin KDV'si yüzde 18'den yüzde 8'e düşürülmesine rağmen, üreticilerimiz geçen yılın aynı ayına göre elektriği yüzde 103 oranında daha zamlı kullanmaktadır. Bu vergi indirimi sayesinde elektrik faturası tutarlarında bir miktar düşüş olacaksa da söz konusu indirim tarımsal sulamada kullanılan elektriğe yapılan zamdan kaynaklanan maliyet artışlarının yanında çok küçük kalacaktır. Çiftçilerimizin giderek bozulan bütçelerinde yeterli iyileşme sağlamayacaktır. Acilen elektrikte uygulanmakta olan yüzde 8 KDV oranı artan maliyetler karşısında ezilen çiftçi için yüzde 1’e indirilmelidir. Elektrik mutlaka desteklenmeli, tarifede ciddi bir indirim yapılmalıdır.
YEM FİYATLARI HAYVANSAL ÜRETİMİN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİNE SEKTE VURDU: Besi yemi mart ayında şubat ayına göre yüzde 25, süt yemi yüzde 27 oranında arttı. Diğer yandan besi yemi son bir yılda yüzde 129 oranında artarken, süt yemi ise yüzde 131 oranında yükseldi. Yem fiyatları ya 1,5 olan süt-yem paritesini sağlayacak şekilde düşürülmeli ya da bu pariteyi sağlayacak şekilde yem fiyatlarına destek verilmelidir.
ZİRAİ İLAÇ FİYATLARI DA ARTIŞLARDAN NASİBİNİ ALDI: Zirai ilaç kullanılmadığında üretimde önemli kayıplar olmaktadır. Bu ürünlerin fiyatları da son 1 yılda yüzde 100’leri aşan oranda arttı. Üreticimizin verim kaybı yaşamaması, bu ürünlere erişimin sağlanabilmesi için fiyatlarda indirim sağlanmalı, yüzde 8 olan KDV oranı yüzde 1’e indirilmelidir. Ayrıca, hali hazırda yüzde 8 KDV uygulamasına tabi olan; zirai traktörler, biçerdöverler ve çeşitli tarım makinalarındaki KDV oranları yüzde 1’e düşürülmelidir.”
